سالمندی به عنوان یک فرایند فیزیولوژیک، افراد را مستعد بیماری های مختلف می نماید و بی اختیاری ادرار در سالمندان از شایع ترین بیماریها و مشکلات این دوران محسوب می شود. اگرچه بی‌اختیاری ادرار در هر سنی مشاهده می‌شود، اما در میان سالمندان شیوع بالاتری دارد؛ از هر پنج فرد بالای 40 سال یک نفر از علائم مثانه بیش‌فعال و تحریک‌پذیر، بی‌اختیاری فوریتی یا تکرر ادرار رنج می‌برد، عده‌ای نیز قبل از رسیدن به سرویس بهداشتی با ترشح کردن ادرار مواجه می‌شوند. این عارضه که در اثر بالا رفتن سن ایجاد می گردد قابل پیشگیری و همچنین درمان پذیر است. پرستار سالمند با کمک به این افراد، از پیشرفت و عوارض روحی روانی بیماری جلوگیری می کند.
علل بی اختیاری ادرار در سالمندان
بی اختیاری ادرار در سالمندان علل گوناگونی دارد که می توان به موارد زیر اشاره کرد
- ننوشیدن آب و مایعات کافی
- یائسگی
- هیسترکتومی یا عمل جراحی برداشتن رحم
- سابقه انجام عمل‌های جراحی دیگر
- التهاب مخاط پوشش دهنده داخل مثانه
- مشکلات سیستم عصبی مرکزی (CNS) مانند ام اس، سکته مغزی و بیماری پارکینسون
- بزرگ شدن غده پروستات
- فشار آوردن تومور به مثانه
- سنگ مثانه
- سابقه جراحی ناموفق بی اختیاری ادرار
انواع بی اختیاری ادرار در سالمندان
بی‌اختیاری فوریتی
شایع‌ترین نوع بی‌اختیاری ادرار از نوع فوریتی است، یعنی حالتی که ادرار قبل از رسیدن به دستشویی دفع می‌شود. سکته مغزی، زوال عقل، آلزایمر، ام اس، پارکینسون یا آسیب دیدگی منجر به بی‌اختیاری فوریتی یا مثانه تحریک‌پذیر می‌شود.
بی‌اختیاری استرسی
بی‌اختیاری استرسی به عارضه‌ای گفته می‌شود که ادرار در اثر فشار آمدن به مثانه، برای مثال هنگام ورزش کردن، سرفه کردن، عطسه، خندیدن یا بلند کردن اشیاء سنگین ناخواسته ترشح شود. عضله‌های مثانه برخی سالمندان، آن‌قدر ضعیف است که حتی هنگام بلند شدن از صندلی نیز ترشح ادرار رخ می‌دهد. بی اختیاری استرسی در میان بانوان به دلیل بارداری و زایمان شیوع بالاتری دارد، به علاوه کاهش استروژن در دوران پس از یائسگی نیز منجر به آتروفی (کوچک شدن) بافت عضلانی و در نتیجه بی‌اختیاری ادرار می‌شود. آقایانی که دچار مشکل بزرگ شدن پروستات هستند یا سابقه درمان سرطان پروستات یا جراحی پروستات دارند نیز با بی‌اختیاری استرسی روبرو می‌شوند.
بی اختیاری ناشی از سرریز ادرار
بی اختیاری ناشی از سرریز ادرار به حالتی گفته می شود که مقدار کمی ادرار از مثانه ای که کاملا پر است، ترشح شود. این گروه از بیماران در طول روز بارها حس می‌کنند که باید به دستشویی بروند و غالباً از ترشح مقادیر اندکی از ادرار رنج می‌برند. انسداد مجاری ادراری، بزرگ شدن پروستات یا آسیب دیدگی ناشی از جراحی پروستات، یبوست، گیرکردن مدفوع، آسیب دیدگی نخاع یا دیابت از علل این مشکل به شمار می‌آیند.
بی‌اختیاری عملکردی
بی‌اختیاری عملکردی زمانی رخ می دهد که سالمند به دلیل ابتلا به روماتیسم یا دیگر اختلال‌ها نمی‌تواند خود را به سرعت و به موقع به سرویس بهداشتی برساند. اختلال‌های عصبی، عوارض سکته مغزی، آلزایمر یا ام اس نیز بی‌اختیاری عملکردی را به دنبال دارد. بیمار غالباً ضرورت تخلیه مثانه را حس می‌کند، اما مغزش توانایی نشان دادن واکنش مناسب یا صدور دستور سریع برای رفتن به سرویس بهداشتی را ندارد.
عوارض بی اختیاری ادرار در سالمندان
بی اختیاری ادرار می تواند افراد را مستعد عفونت های دستگاه ادراری، راش های پوستی، شکنندگی پوست، افزایش خطر بستری شدن، ناراحتی و پریشانی روحی، کاهش تعاملات اجتماعی و کیفیت زندگی کند. این موارد همه از عوارض بی اختیاری ادرار در سالمندان می باشد.
اقدامات موثر در کنترل بی اختیاری
رفتار درمانی به عنوان یک اقدام اصلی خدمات پرستاری در منزل، یکی از روش های موثر در کنترل بی اختیاری ادرار محسوب می شود. در این روش پرستار سالمند با ارائه ی آموزش هایی چون، دستشویی رفتن بر اساس یک برنامه‌ریزی مشخص و تمرین‌های عضلات کف لگن به سالمند در کنترل بی اختیاری ادرار کمک می کند.
آموزش مثانه به این منظور انجام می‌شود تا بیمار بتواند زمان بین دو تخلیه مثانه را به تدریج طولانی‌تر کند و ادرار کردن را به تاخیر بیاندازد. روش دیگر آموزش مثانه، تخلیه مضاعف است؛ یعنی بیمار پس از ادرار کردن، چند دقیقه صبر می‌کند و سپس دوباره ادرار می‌کند. بیمار به این روش یاد می‌گیرد تا مثانه را به طور کامل تخلیه کند. زمان‌بندی برای دستشویی رفتن نیز به بیمارانی کمک می‌کند که دچار مشکلات حرکتی یا اختلال‌های عصبی هستند.
یکی دیگر از روش های رفتار درمانی، انجام ورزش کگل است. در این روش پرستار به سالمند یاد می دهد که عضلات لگن را مانند وقتی که ادرار خود را نگه می دارد، منقبض کند و 10 ثانیه در همان حالت سفت شده بماند و بعد عضلات خود را شل کند. پرستار با چینش یک برنامه ی منظم به سالمند کمک می کند که این ورزش را 3 تا 4 بار در روز انجام دهد. این ورزش باعث می شود که عضلات کف لگن تقویت شده همچنین مقاومت مجاری ادراری و کنترل دفع را افزایش می دهد.
سالمندان مبتلا به بی اختیاری ادرار به علت مشکلات فرهنگی و اجتماعی منزوی می شوند. همچنین این افراد با کاهش کیفیت زندگی و محدودیت یا اجتناب از فعالیت جنسی روبرو هستند. لذا این سالمندان برای مراقبت، نیاز به پرستاری با مهارت دارند که به آنها کمک کند تا به زندگی سابقشان برگردند.
برای بزرگان خانواده خود می‌توانید پرستار سالمند پوشکی درخواست دهید تا از عزیز شما به درستی مراقبت شود. خدمات پرستاری آسانیسم بهترین پرستاران را برای شما اعزام می‌کند تا با خیال راحت از سالمند نگهداری شود. برای دریافت مشورت رایگان به شماره 02191304433 تماس بگیرید.
چه چیزی باعث ایجاد این مشکل در بزرگسالان می شود؟
افراد مسن ممکن است هوس ناگهانی و شدید برای ادرار کردن داشته باشند که با از دست دادن غیر ارادی ادرار همراه است. ممکن است نیاز به ادرار کردن داشته باشند، حتی در شب. عدم تعادل اضطراری می تواند ناشی از یک بیماری جزئی مانند عفونت یا یک بیماری جدی تر مانند یک اختلال عصبی یا دیابت باشد.
پرستار چه کاری برای کمک به سالمندان مبتلا به بی اختیاری ادرار انجام می ده؟
برنامه ریزی برای دستشویی رفتن بهترین کاری است که یک پرستار می تواند انجام دهد. فرآیند توالت رفتن، بیمار را از زمان دفع ادرار آگاه می کند و میزان ادرار را کاهش می دهد.