سلامت نوجوانان و جوانان و عوامل تهدید کننده

دوران زندگی از بدو تولد تا سالمندی و کهن سالی پر از چالش های گوناگون است. دوره ای پر از هیجان، تفریحات، آرمان گرایی، حس صمیمیت، استقلال و … که این موضوعات در سلامت نوجوانان و جوانان حائز اهمیت و همراه با تحولات بسیار است. جذابترین و مشکل آفرین و تنش زاترین دوران زندگی فرد دوره نوجوانی و جوانی برای فرد، خانواده آنها و آموزش دهنده ها و متخصصان سلامت جامعه هست.

“سلامت کودک و نوجوان” واژه‌ای که بسیاری دلواپس و نگران آنند. اما چه عواملی سلامت کودکان و نوجوانان را تهدید می کند؟ چطور سلامت جوانان را ارتقاء دهیم؟ نوجوانان و جوانان از بدو تولد در خانواده رشد پیدا میکنند و کم کم در اجتماع و جامعه حضور می‌یابند.

بنابراین محیط های ابتدایی رشد آنان و بعد محیط هایی که جوانان در آن شرکت داشته بسیار مهم است. محیط های اجتماعی، خانوادگی،آموزشی و پرورشی، سبک زندگی سلامت محور و مدیریت سلامت در بحران ها و حوادث و … همچنین حفظ سلامت جسمانی،روانی، اجتماعی و معنوی در سلامت موثر می باشند.

در حوزه سلامت اطلاع رسانی و آموزش ها به نوجوانان و جوانان و خانواده ها همچنین معلمان آنها، امری بسیار موثر در جهت بهبود و ارتقاء سلامت کودکان، نوجوانان و جوانان است. در خانواده هایی که برای فرزندان خود پرستار در منزل داشته، تمام نکات تربیتی و مرتبط با سلامت در حدود وظایف پرستار با وی هماهنگ می بایست کنند. 

چرا سلامت کودکان و نوجوانان مهم است؟

مهم‌ترین عامل پیشرفت و ضامن بقای یک جامعه سلامتی کودکان و نوجوانان است. طراحی، تدبیر برنامه‌ها و اجرای آنها برای توسعه و ارتقاء سلامت در جامعه بخصوص برای قشر آسیب پذیر کودکان و نوجوانان نیازمند است.

موضوع سلامت کودکان و نوجوانان را می‌توان به صورت حوزه‌های خطرناک تحولی مدنظر قرار داد. کودکان و نوجوانان امروز برخلاف زمان کودکی والدین، باید با مجموعه‌ای از خطرهای سلامتی جدید دست و پنجه نرم کنند.

ترویج شیوی سالم برخورد با کودکان و برداشتن گام‌های درست برای محافظت بهتر از نوجوانان در برابر عواملی که فرزند را تهدید می‌کند، می‌تواند از بیمارهای و مشکلات روحی در بزرگسالی آن‌ها جلوگیری کند و برای زیر ساخت اجتماعی سالم حیاتی است.

خطرهای تهدید کننده سلامت جوانان

خطرهای تهدید کننده سلامت کودکان، نوجوانان و جوانان شامل اذیت و آزار، مصرف مواد مخدر، اعتیاد به بازی‌های کامپیوتری، بیماری‌های جنسی و قابلیت انتقال آن، و مشکلات روحی مانند افسردگی و خودکشی در نظر گرفت.

در ادامه مهمترین خطرهای تهدید کننده سلامت فیزیکی و روحی جوانان را برای شما تعریف می‌کنیم:

اذیت و آزار کودک و نوجوان

یکی از دقدقه‌های بزرگ کودکان و نوجوانان مورد قبول قرار گرفتن در کنار هم سن و سالان خودشان است. اذیت و آزار چه به صورت حضوری چه آنلاین باعث می‌شود که فرد احساس تنهایی، ترد شدن یا افسردگی بگیرد. اذیت و آزار می‌تواند تاثیرات عمیق در سلامت روحی و فیزیکی نوجوان تازه در حال بلوغ داشته باشد. درگیری‌ها ممکن است به صورت رو در رو یا زمان استفاده از شبکه‌های اجتماعی اتفاق بیوفتد. بنابراین با این که امکان مشاهده اذیت و آزار فیزیکی روی بدن نوجوان است، امکان مشاهده ناراحتی‌ها و حملات روحی از طریق شبکه اجتماعی وجود ندارد.

والدین باید در این دوران به صورت مداوم مراقب سلامت روحی کودک و نوجوان خود باشند. علائم اذیت و آزار کودک یا نوجوان می‌تواند شامل مواردی مانند بی میلی به صحبت، دوری، ترس از مدرسه، پرخاشگری و ناراحتی مزمن فرزند باشد. اگر این شرایط را در فرزند خود ملاحظه کردید حتما با او صحبت کنید و سعی کنید فرزند را راضی کنید تا به مشاوره برود. 

اذیت و آزار روحی یکی از خطرناک‌ترین عوامل تهدید کننده سلامت نوجوانان (مخصوصا در زمان بلوغ) است. آن را جدی بگیرید و به کودک خود کمک کنید.

مصرف الکل و مواد مخدر

یکی از خطرهای بزرگ در نوجوانی اعتیاد در بین سن‌های 15 تا 19 سالگی است که متاسفانه آمار آن‌ها روز به روز در حال رشد است. یک آمار خطرناک در روزنامه خراسان نشان داده که در سال 1395 بین هر 100 دانش آموز 2 تا 3 نفر معتاد هستند، مشکلات اجتماعی و بالا رفتن آمار افسردگی در نوجوانان باعث شده مصرف مشروبات الکلی مضر در میان نوجوان رشد به سزایی داشته باشد.

مصرف الکل باعث کاهش خودکنترلی کودک یا نوجوان می‌شود و احتمال رفتارهای پرخطر، مانند رابطه جنسی نا امن، رانندگی در زمان مستی و مصرف مواد مخدر را بالا ببرد. یکی از عوامل اصلی مرگ و میر در نوجوانان، رانندگی و خشونت‌های جنسی توسط دیگر نوجوانان است که مصرف الکل هر دو عامل را تشدید می‌کند. متاسفانه اعتیاد به سیگار، ویپ یا مواد مخدر در نوجوانان بین 13 تا 18 سال نیز در حال رشد است که خطری جدی برای سلامت و رشد نوجوان خواهد داشت.

مشروبات الکلی را از دسترس کودک و نوجوان خود دور نگهدارید و اگر کودک شما علائم مصرف الکل یا مواد مخدر را داشت. با صحبت کردن سعی کنید مشکل و دلیل اصلی مصرف این مواد مخدر را بشناسید و در ترک آن به او کمک کنید. یادتان باشد که سرزنش کردن در بیشتر مواقع راه حل درست نیست. در اینجا نیز مراجعه به یک مشاوره خبره می‌تواند به شما کمک کند.  اگر نوجوان راضی به شرکت در جلسات مشاوره نشد، خودتان پیش مشاور بروید و از او کمک بخواهید.

استرس

همه سنین ،بخصوص کودکان، در خطر استرس و اضطراب هستند. در بیشتر موارد استرس کودک از عوامل خارجی نشعت می‌گیرد. برای مثال، استرس می‌تواند از مسائل کوچکی مانند تشویق خانواده به درس خواندن و موفقیت تحصیلی نشعت گیرد و به استرس زمان امتحان، احساس تنفر از خانواده، کمال گرایی، افسردگی، کاهش اعتماد بنفس، اعتیاد به قرص‌های مختلف، استفاده از دوخانیات و خیلی مشکلات دیگر تبدیل شود.

دیگر شرایط استرس زا برای فرزندان شامل ایجاد روابط با همسالان، اذیت و آزار، عملکرد ورزشی یا هنری، فوت یکی از اعضای خانواده، طلاق، مشکلات مالی، بیماری‌های مزمن یا کم خوابی نوجوان است. 

خانواده باید قبل از تشدید استرس دلیل اصلی استرس نوجوان خود را پیدا کنند، نگرانی‌های کودک خود را در نظر بگیرند و تلاش کنند تا محیطی آرامش بخش برای بهبود او ایجاد کنند. درصورت نیاز، مشاور حرفه‌ای می‌تواند به کودک در یافتن راه‌های موثر کنترل استرس کمک کند.

افسردگی 

افزایش سطح استرس کودک یا مشکلاتی مانند طلاق، مرگ یکی از اعضای خانواده یا آزار در مدرسه می‌تواند به افسردگی کودکتان ختم شود. در بیشتر مواقع علائم افسردگی کودک مشخص نیست اما اگر کودک گوشه گیر شد، کمتر صحبت می‌کند، علاقه‌ای به وقت گذراندن با دوستان ندارد یو در تحصیلات افت داشت، ممکن است افسرده شده باشد. با این که افسردگی قابل درمان است، یکی از عوامل اصلی خودکشی کودک و نوجوان افسردگی است.

افسردگی کودکت خود را ننگ ندانید، افسردگی یک حالت طبیعی است که برای همه در برخی مواقع اتفاق می‌افتد. مهم است که با پزشک اطفال صحبت کنید تا ببینید چه نوع کمکی برای کودک افسرده خود می‌توانید ارائه دهید.

تغذیه ناسالم

کودکان معمولا غذاهای سالم را دوست ندارند و به دنبال غذا‌های چرب، ترش یا شیرین هستند، اما پزشکان می‌گویند که این عادات بد معمولا از خانه شروع می‌شود. اگر برای خود در خانه تنقلات زیاد و ناسالم خریداری می‌کنید، کودک نیز علاقه‌ای به غذاهای سالم نخواهد داشت. تغذیه ناسالم باعث بیماری‌هایی مانند دیابت، مشکلات قلبی، تداخل در رشد و چاقی کودک شود.

بزرگسالان معمولا باعث و بانی چاقی کودکان خود هستند، والدین باید زمان خرید از مواد غذایی ناسالم پرهیز کنند و سعی کنند برنامه‌ای برای تغذیه سالم برای کودکان خود ایجاد کنند. نگذارید اعضای خانواده به کودک شما تنقلات ناسالم بدهند و سعی کنید تا حدا امکان از خریداری تنقلاتی مانند شکلات، پفک، چیپس، فست فود و غذاهای چرب خودداری کنید.

کم تحرکی کودک

همانند رژیم درست، والدین می‌توانند به فرزند خود کمک کنند تا زندگی کم تحرکی خود را رفع کنند و عادات نادرست را کاهش دهند. برای این کار می‌توانید با کودک خود دوچرخه سواری کنید، بازی‌های فیزیکی مانند فوتبال، والیبال و بدمینتون انجام دهید. رفتن به گردش در کوه یا پیاده روی ساده نیز می‌تواند برای کودک شما معجزه‌ای باشد.

حرکت و فعالیت‌های ورزشی به سلامت روحی کودک نیز کمک می‌کند. اندام سالم کودک می‌تواند به اعتماد به نفس، کاهش نگرانی‌های تصویر از خود و جلوگیری از افسردگی نیز کمک کند.  

بارداری و زایمان در سنین پایین

عوارض بارداری در سن پایین و زایمان در زیر 18 سالگی دومین عامل مرگ دختران 15 تا 19 ساله در جهان است. متاسفانه دسترسی بهتر به اطلاعات و خدمات پیشگیری از بارداری در کشور موجود نیست، برای همین مراقبت کردن از دختران و پسران و آموزش آن‌ها بر دوش خانواده است. 

صحبت کردن در مورد مسائل جنسی با فرزند کار مشکلی است و شما ممکن است از صحبت کردن خجالت بکشید، ولی آموزش فرزند یک موضوع جدی و حیاتی است که به هیچ عنوان نباید از آن اجتناب کنید. اول خودتان را در مورد روابط سالم آشنا کنید و اطلاعات را جمع آوری کنید و سپس با کودک خود صحبت کنید. اگر شما نمی‌توانید، مشاور می‌تواند اطلاعات درست در مورد این مسائل را به کودک شما بدهد.

بیماری‌های عفونی مقاربتی

با این که تعداد کلی مرگ و میر از بیماری‌ HIV یا دیگر بیماری‌های مقاربتی 30 درصد کاهش یافته. تعداد مبتلایان به بیماری‌های مقاربتی مانند زگیل تناسلی زیاد شده. مراقبت‌های لازم برای این بیماری‌ها باید جدی گرفته شود و از جوانان و نوجوانان باید در محافظت در برابر این بیماری‌ها آموزش داد. در سطح اجتماعی، دسترسی بهتر به آزمایش و مشاوره اچ‌آی‌وی و پیوندهای قوی‌تر بعدی با خدمات درمانی HIV برای کسانی که آزمایش HIV مثبت دارند نیز مورد نیاز است.

در اینجا باز اهمیت آموزش کودکان خودش را نشان می‌دهد. کودک باید با روش‌های جلوگیری از بیماری‌ها آشنا شود تا زندگی سالم نه تنها در نوجوانی بلکه در جوانی و بزرگسالی داشته باشد.

بیماری‌های مزمن

بیماري هاي مزمن غیر واگیر به ویژه بیماري هاي قلبی عروقی در تمام کشورهای جهان در تمام سنین از عامل های اولیه در مرگ ومیر هستند. می‌توان از این بیماری‌های که علت های شناخته شده ای دارند در جهت سلامت جامعه پیشگیری نمود. بنابراین آموزش ها و فرهنگ های خاص مرتبط با شیوه زندگی سالم را نیز از همان ابتدای کودکی و نوجوانی می بایست در نظر گرفت.

اقدامات اولیه که میتوان در این راستا به انجام رساند: پیشگیری اولیه از تغذیه و رفتارهای نامطلوب، مصرف دخانیات، عدم یا کم تحرکی در رده سنی کودک و نوجوان است.

ارتقاء دانش خانواده‌ها، فرزندان، سلامت محیط‌های حضور آن‌ها در جهت پیشبرد اهداف سلامت اجتماعی، روانی، جسمی و معنوی کودک، نوجوان، جوان نیازمند حمایت همه جانبه دولت، سازمان ها، سیاست ها، سیستم های آموزشی و ارگان های خصوصی و … است.

خدمات پرستاری در منزل

فرهنگ ها و زندگی ها در کیفیت و سطح سلامت موثر می باشد. همانطور که گفته شد برخی بیماری ها قابلیت پیشگیری از ابتدای کودکی و نوجوانی دارد، اما در این حال برخی دیگر از بدو تولد و در طول زندگی فرد دچار آنها می گردد. حضور والدین در منزل یا همراهی یک پرستار کودک آگاه و هماهنگ با مسائل تربیتی و خانوادگی وی، از بسیاری بیماری ها می تواند جلوگیری کند.

ارتباط با کودک به همراه رفتارهای عاطفی، بازی کردن، ایجاد انگیزه و … به تدریج برای پرستار شکل میگیرد. در صورتیکه پرستاری از کودک به همراه خواهر یا برادر نوجوان وی باشد، پرستار می بایست توانایی حل اختلاف و محبت ورزیدن و همچنین مذاکره را بداند و ارتباطی صحیح را برقرار سازد.

 بسیاری از خانواده با توجه به گذشت نسل ها همچنان از نعمت حضور سالمندان و بزرگانشان و زندگی در کنار آنها برخوردارند. بررسی شرایط فعلی تربیتی جامعه امروز با دیروز نیز در ارتقاء سلامت نوجوانان و جوانان نیز موثر است. در این میان حفظ احترام ها و استقلال بزرگان توسط والدین بچه ها یا پرستار سالمند در منزل میتواند الگویی مناسب برای قشر کوچکتر باشد.