اختلال خواب در کودکان چه تاثیرات و درمانی دارد؟

خواب کافی یکی از مهم‌ترین اصول رشد و سلامت کودک است. اما تقریبا بیش از 50 درصد از کودکان مدتی در دوران کودکی خود با مشکلات خواب مواجه می‌شوند. اختلالات خواب رایج در کودکان شامل آپنه خواب، بی‌خوابی و پاراسومنیا می‌شود. پاراسومینا رفتار مخرب خوابی مانند راه رفتن در خواب و وحشت شبانه است.

اختلال خواب در کودکان، به خصوص پاراسومینا، احتمالا با بزرگ شدن کودک و رسیدن به دوران نوجوانی از بین می‌رود. با این حال، این اختلالات خواب در کودک باعث مشکلات مختلف در روز، تغییر رفتار روزانه و کاهش کیفیت زندگی کودک می‌شود. در این مقاله ما در تیم تولید محتوای شرکت مراقبتی آسانیسم در مورد علل اختلال خواب در کودکان، علائم رایج آن، نکاتی برای کمک به کودک در مقابله با مشکلات خواب و زمان مراجعه به دکتر صحبت می‌کنیم.

آشنایی با اختلالات خواب در کودکان

اختلالات خواب در کودکان مجموعه‌ای از مشکلاتی است که استراحت کافی برای کودک را دشوار می‌کنند یا باعث کاهش سلامت خواب کودک می‌شود. اختلالات خواب در دوران کودکی با کاهش توجه، یادگیری، حافظه و تمرکز در عملکرد مدرسه می‌شود. علاوه بر این، اختلالات خواب باعث تغییر در رفتار کودک می‌شود و امکان دارد باعث تحریک پذیری و بیش فعالی فرزند شود.

علل اختلال خواب در کودک

برخی از دلایل اختلالات خواب هم در بزرگسالی هم در کودکان رخ می‌دهد. چاقی یکی از عوامل اصلی خطر برای ایجاد آپنه انسداد خواب است و با رشد درصد چاقی کودکان مشکلات آپنه در کودکان در حال رشد کردن است. انسداد آپنه خواب یک اختلال تنفسی در خواب است که در ادامه آن را بیشتر توضیح می‌دهیم.

همچنین، اختلالات خواب ممکن است به دلیل استعدادهای ژنتیکی باشد، مانند سندرم پای بی قرار که هم کودکان هم بزرگسالان را تحت تاثیر قرار می‌دهند. برخی از مسائل پزشکی و اختلالات اضطرابی نیز باعث مشکلات خواب در کودک می‌شوند.

با این حال، الگوهای رفتاری منحصر به فرد در کودکان نیز می‌تواند منجر به اختلال خواب شود. تا حدود 5 سالگی، بی‌خوابی معمولا نتیجه نامنظم بودن زمان خواب کودک و رفتارهای مقاومتی کودک در برابر خواب باشد.

علائم و نشانه‌های اختلال خواب در کودک

خستگی مفرط در طول، ناتوانی در تمرکز، بیش فعالی و تحریک پذیری بیش از حد کودک می‌توانند نشانه‌های بد خوابی در کودکان باشد. سایر علائم اختلال خواب در کودکان عبارتند از:

• بی‌خوابی یا کم خوابی کودک
• خروپف کردن در طول شب
• بی قراری در خواب و خوابیدن در موقعیت‌های غیر معمول
• خواب آلودگی در طول روز
• خیس کردن رختخواب
• ساییدن دندان یا دندان قروچه
• رفتارهای غیرعادی و مقاومت در خوابیدن
• عدم رشد کودک (به خصوص در نوزادان)

انواع اختلالات خواب در کودک

برخی از انواع اختلال خواب کودک به رفتار خاصی مرتبط است و برخی دیگر ناشی از بیماری‌های عصبی یا سایر بیماری‌های پزشکی هستند.

در ادامه برخی از انواع اختلال خواب در کودکان را معرفی می‌کنیم و توضیح می‌دهیم:

• آپنه انسدادی خواب
• بی‌خوابی کودک
• آپنه خواب مرکزی
• اختلالات ریتم شبانه روزی خواب
• نارکولپسی
• پاراسومنیا
• اختلالات حرکات ریتمیک
• سندرم پای بی قرار
• اختلال حرکت دوره‌ای اندام

بی‌خوابی (اینسومنیا)

بی‌خوابی (اینسومنیا) شایع‌ترین اختلال خواب در کودکان بوده و طبق آخرین آمار انجام شده حدود 30 درصد از کودکان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

اینسومنیا می‌تواند به دلیل اضطراب، نگرانی و بهداشت خواب نا سالم باشد. علائم آن شامل مشکل در خواب رفتن، بیدار ماندن در شب و خستگی در طول روز است.

متخصصان معمولا اینسومنیا را به سه دسته تقسیم می‌کنند.

• بی‌خوابی رفتاری: این نوع اینسومنیا در کودکان کوچک‌تر از 5 سال شایع است. بی‌خوابی رفتاری با مقاومت در برابر خواب، طولانی شدن زمان خواب رفتن در شب و بیداری مکرر در شب همراه است. این رفتارها گاهی اتفاق می‌افتد، اما اگر به‌طور مکرر و مداوم رخ دهد و در عملکرد طبیعی آن‌ها اختلال ایجاد کند، ممکن است به عنوان یک اختلال خواب نظر گرفته شود.
• بیماری بی‌خوابی: این بیشتر در کودکان بزرگتر و نوجوانان رخ می‌دهد که معمولا به دلیل اضطراب و استرس بوده و مانع خوابیدن یا خواب ماندن کودک می‌شود.
• بی‌خوابی گذرا: اختلال موقتی در برنامه کودک مانند مسافرت، بیماری یا رویداد استرس زا در زندگی می‌تواند باعث حملات کوتاه مدت اینسومنیا شود.

بی‌خوابی کودک باعث تنش و چالش در کل خانواده می‌شود. با این حال، درمان های موثر در دسترس هستند. تغییرات رفتاری مانند ایجاد یک برنامه منظم قبل از خواب معمولاً اولین خط درمان است و می‌تواند منجر به بهبود در رفاه هم برای کودک و هم برای مراقبان او شود.

آپنه در خواب

آپنه انسدادی خواب زمانی رخ می‌دهد که بافت‌های گلو عبور هوا را در طول خواب مسدود می‌کنند. این می‌تواند منجر به وقفه های مکرر و لحظه‌ای در تنفس شود که می‌تواند به طور قابل توجهی خواب شبانه را مختل کند و جدی ترین اختلال خواب در کودکان است.

تقریبا 1 تا 5 درصد کودکان آپنه انسداد خواب را تجربه می‌کنند. در کودکان، عوامل اصلی و شایع آپنه انسدادی شامل بزرگ شدن لوزه‌ها، چاقی مفرط، ناهنجاری فک و نقایض مادرزادی است.

بسته به شدت علائم و سایر عوامل خطر مانند چاقی، یک متخصص اطفال ممکن است ارزیابی بیشتر توسط یک متخصص طب خواب یا از طریق یک آزمایش مطالعه خواب است. در مطالعه خواب کودک یک شب در کلینیک می‌خوابد تا در طول خواب تحلیل‌های پزشکی انجام شود.

درمان آپنه انسدادی خواب در کودک به علت و شدت آن بستگی دارد، اما در کل ممکن است شامل درمان مداوم فشار مثبت راه هوایی (CPAP) یا استفاده از محافظ دهان در شب باشد. اگر آپنه خواب کودک به علت بزرگ شدن لوزه‌ها یا آدنوئیدها باشد، ممکن است جراحی برای برداشتن آن تجویز شود.

خروپف در کودکان

اکثر کودکانی که آپنه خواب دارند، خروپف نیز می‌کنند. خوب است که بدانید خروپف در کودکان (به‌خصوص کودکان با وزن بالا) شایع است و همیشه نشان دهنده مشکل بزرگتر نیست. بین 10 تا 17 درصد کودکان خروپف می‌کنند و ممکن است نشانه‌های دیگر آپنه خواب را نشان ندهند. والدین و سرپرستانی که کودکان‌شان خروپف بلند انجام می‌دهند باید علائم کودک را با یک متخصص اطفال در میان بگذارند.

راه رفتن در خواب

راه رفتن در خواب، یکی از اختلالات خواب در کودکان است که شامل راه رفتن یا انجام سایر رفتارهای پیچیده در هنگام خواب است.

شب راه رفتن و حرکت در طول خواب در کودکان شایع‌تر از بزرگسالان است. تقریباً 5٪ از کودکان در مقایسه با 1.5٪ از بزرگسالان علائم راه رفتن در خواب را نشان می دهند. اقدامات احتیاطی ایمنی و کاهش آسیب گام های مهمی در مدیریت راه رفتن در خواب در کودکان است.

اگر علائم راه رفتن در خواب کودک‌تان مکرر و مداوم هستند، مهم است که با یک متخصص اطفال صحبت کنید. پزشک می‌تواند هر گونه علت اساسی جدی را رد کند و به ایجاد یک برنامه درمانی موثر کمک کند. مشابه شب ادراری، راه رفتن در خواب با بزرگتر شدن کودک برطرف می‌شود.

وحشت شبانه

وحشت شبانه نوعی پاراسومنیا است که در آن کودک در طول خواب به‌طور ناگهانی با ترس و وحشت از خواب بیدار می‌شوند. معمولا بعد از وحشت شبانه کودک هیچ خاطره‌ای از رویایی که باعث ترس و بیدار شدن می‌شود ندارد.

وحشت شبانه بسیار رایج است و حدود 30 درصد از کودکان بین 3 تا 7 سالگی را درگیر می‌کند. محققان پزشکی به طور کامل نمی دانند که چرا وحشت شبانه رخ می دهد، ولی آزمایشات نشان داده که ممکن است ژنتیک، کم خوابی، استرس و تب جزو عوامل وحشت شبانه باشند.

گزینه‌های درمانی محدود است. بهترین کاری که می‌توان انجام داد این است که پس از وحشت شبانه، برای کودک یک محیط آرام و ایمن ایجاد کنی. قبل از مراجعه به متخصص اطفال، بهتر است یک دفترچه خاطرات خواب برای کودک خود تهیه کنید. در این دفترچه دفعات وحشت شبانه و تاریخ رخ دادن آن را یادداشت کنید. این دفترچه می‌تواند به عنوان تاریخچه بیمار به متخصص اطفال برای تشخیص هرگونه اختلال خواب در کودک کمک کند.

کابوس در کودک

مهم است ذکر کنیم که بین وحشت شبانه و کابوس با هم متفاوت هستند. وحشت شبانه یک اختلال خواب در کودک است که معمولا در مرحله خواب غیر سریع خواب (NREM) رخ می‌دهد و کودک معمولا هیچ خاطره‌ای از حمله وحشت شبانه نخواهد داشت.

در مقابل، کابوس معمولا در طول خواب با حرکت سریع چشم (REM) رخ می‌دهد. مرحله REM زمانی است که شما خواب می‌بینید و کودک معمولا یک خاطره‌ای از رویای خود خواهد داشت. کابوس‌ها اغلب به دلیل استرس یا رویداد ناراحت کننده در کودک ایجاد می‌شود. همچنین خواب‌های بد می‌تواند باعث ایجاد احساس اضطراب در کودک شود و در این مدت مراقبت از کودک در منزل بسیار مهم است.

سندرم پای بی‌قرار

سندرم پای بیقرار یک اختلال حرکتی است که می تواند به طور قابل توجهی خواب را مختل کند. سندرم پای بی‌قرار یکی از دلایل شایع اختلال خواب در کودکان است و در آمریکا حدود 4 درصد از کودکان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. علامت اصلی این سندرم یک میل بدون درد ولی طاقت فرسا برای حرکت دادن پاها است. این میل در شب و هنگام استراحت بیشتر می‌شود.

سندرم پای بی‌قرار ممکن است ناشی از مشکل اساسی مانند کمبود آهن یا مشکلات ژنتیکی باشد.

علائم آن می‌تواند در دوران کودکی ظاهر شود، اما این اختلالات تا حد زیادی در کودکان تشخیص داده نمی‌شود و والدین فکر می‌کنند که کودک بیش از حد انرژی دارد یا حتی شاداب است. این تفکر کاملا اشتباه است و اگر کودک میل غیر قابل کنترل به حرکت پاهای خود در روز دارد، به احتمال زیاد در شب نمی‌تواند به درست بخوابد.

برای تشخیص و درمان این سندرم به دکتر متخصص اطفال مراجعه کنید، با تشخیص و برنامه درمانی مناسب سندرم پای بی‌قرار قابل درمان است و باعث بالا رفتن کیفیت خواب کودک نیز می‌شود.

خواب آلودگی مفرط در طول روز

خواب آلودگی بیش از حد در طول روز با کاهش هوشیاری، افزایش خواب آلودگی و به خواب رفتن در طول روز مرتبط است.

خواب آلودگی در اوایل زمان بیداری خطرناک نیست ولی اگر با کاهش هوشیاری و خواب آلودگی در تمام ساعت روز همراه باشد می‌تواند خطرناک باشد و یکی از اختلالات خواب در کودکان شمرده می‌شود.

در جامعه 10 تا 20 درصد کودکان مشکلات خواب آلودگی مفرط در روز دارند. شدت علائم در هر کودک متفاوت است و ممکن است در برخی کودکان، به جای خستگی، بچه فعال‌تر به نظر آید. برای مثال ممکن است کودک مدتی خسته باشد و سپس شروع به بیش فعالی و بی قراری کند یا رفتار پرخاشگرانه داشته باشد.

زمانی که کودک مرتبا خواب‌آلود باشد، تمرکز نداشته باشد یا رفتارش تغییر کند، امکان دارد به خواب آلودگی مفرط در روز دچار شده باشد. در این مواقع، باید کودک توسط متخصص اطفال معاینه و آزمایشات مختلف انجام شود تا مشکلات خواب کودک مشخص شده و برنامه درمانی او آغاز گردد.

نکاتی برای کمک در درمان اختلال خواب در کودکان

اگر کودک شما اختلال خواب دارد و نمی‌توانید به دکتر مراجعه کنید، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید تا اختلال خواب در کودکان را تا حدی کاهش دهید. با این حال یادتان باشد درمان اختلال خواب در کودکان در صورت شدید بودن آن باید توسط دکتر درمان شود.

• بهبود بهداشت خواب: بهداشت خواب مجموعه‌ای از عادات و رفتارها هستند که بر خواب تاثیر می‌گذارند. بهترین کار برای ایجاد بهداشت خواب درست، ساختن یک روال و عادت ثابت قبل از خواب است. برای این کار شما می‌توانید قبل از خواب برای کودک داستان بخوانید، با کودک خود مسواک بزنید و او را تا رخت خواب همراهی کنید. همچنین برخی فعالیت‌ها در طول روز می‌تواند نقش مهمی در بهداشت خواب کودک ایفا کند. برای مثال: انجام ورزش روزانه و محدود کردن زمان نمایش صفحه در هنگام عصر است.
• کاهش عوامل استرس زا: همه کودکان و نوجوانان در برخشی از زندگی خود مشکلات روحی و روانی تجربه می‌کنند. در این مدت، به احتمال زیاد مشکلات خواب را نیز تجربه می کنند. حتی اگر یک کودک مشکل سلامت روانی تشخیص داده شده نداشته باشد، استرس می تواند تاثیر زیادی بر خواب در برخی افراد داشته باشد. تکنیک های مدیتیشن ذهن آگاهی می تواند راهی موثر برای کمک به کاهش اضطراب کودکانی باشد که مشکلات خواب مرتبط با استرس را تجربه می کنند.
• بهینه سازی محیط خواب: محیط خواب مناسب باعث آرامش و کمک کردن به کودک در زمان خواب می‌شود. برای این کار، صداها را به حداقل برسانید، نورها را قبل از خواب کم کنید و دما را کنترل کنید تا خیلی گرم یا خیلی سرد نباشد.

استفاده از پرستار برای مدیریت اختلالات خواب فرزند

استخدام پرستار کودک برای مراقبت و نگهداری از کودکی که مشکل خواب دارد می‌تواند به کل خانواده کمک کند. پرستاران باتجربه، مهارت کافی برای شناسایی عادات ناسالم خواب در کودکان را دارند و می‌توانند با ایجاد برنامه‌های منظم و مناسب، به بهبود الگوی خواب کودک کمک کنند. این افراد با دانش خود می‌توانند محیطی آرام و مطمئن برای خواب کودک فراهم کنند و با شناسایی مشکلاتی همچون بی‌خوابی یا وحشت شبانه، والدین را از راهکارهای موثر آگاه سازند.

یکی دیگر از مزایای پرستار کودک، توانایی او در مدیریت زمان والدین است. بسیاری از والدین شاغل یا کسانی که وظایف روزمره متعددی دارند، ممکن است زمان کافی برای نظارت بر عادات خواب فرزندانشان نداشته باشند. یک پرستار کودک با ارائه خدمات حمایتی، نه‌تنها به کودک کمک می‌کند تا الگوهای سالم خواب را بیاموزد، بلکه به والدین فرصت می‌دهد تا به سایر وظایف یا استراحت خود بپردازند. این همراهی می‌تواند به کاهش تنش‌های خانوادگی و ایجاد فضایی مثبت‌تر برای رشد کودک منجر شود.

سوالات متداول

در اینجا به برخی از سوالات شما در مورد اختلال خواب در کودکان پاسخ دادیم. اگر سوال دیگری دارید در بخش دیدگاه‌ها بپرسید تا به شما پاسخ دهیم.

مطالب مرتبط

منابع

• بیمارستان کودکان هانسفلد
• بیمارستان کودکان کالورادو
• سازمان خواب آمریکا
• آکادمی OHSU بیمارستان کودکان Doernbecher