بیماری سل در سالمندان

امروزه در میان بیماریها بعضی از آنها بر خلاف گذشته در افراد سالمند شایع تر هستند. دلیل آن هم بهبود کلی اوضاع بهداشت عمومی در جهان و ایران است. این موضوع باعث شده تا فراگیری بیماریهای مسری در بین جوانان کاهش یابد و سن سالمندان افزایش پیدا کند و ضعف های دوره سالمندی را مستعدتر و مراقبت از سالمند را حساستر خواهد کرد. بیماری سل یکی از بیماریهای شایع این دوران می باشد. در ادامه با ما همراه باشید.

بیماری سل چیست

سل از جمله بیماری های شایع با ریشه باکتریائی است که به دلیل عفونت ایجاد می شود. باکتری مولد این بیماری “مایکوباکتریوم توبرکلوزیس” یا “باسیل کخ ” است.

طبق آمار سالانه گزارش هایی از مرگ و میر بر اثر سل در افراد با سنین مختلف و نه تنها سالمندان داده شده است. در ادامه به انواع سل و سل در سالمندان اشاره خواهیم کرد.

انواع سل

دو نوع سل وجود دارد. سل ریوی که در آن باکتری ها ریه ها را درگیر می کنند و بطور معمول اکثر سل ها از این نوع است. سل خارج ریوی: نوعی از بیماری سل بوده که در آن سایر نقاط بدن همچون مغز، استخوان ها و غدد لنفاوي و … درگیر می شوند.

سل فعال و غیر فعال

این بیماری در موارد زیادی به صورت خفیف و پنهان درفرد مبتلا می ماند و اگر گلبول های سفید فرد تقویت شده یا به علت جوانی  امکان مقابله با میکروب را داشته باشد قادر نیست آسیبی به شش ها یا سایر نقاط بدن وارد کند اما در غیر این صورت و به ویژه در افراد سالمند می تواند عامل مشکلات جدی باشد. به بیان دیگر باکتری سل می تواند تا سال ها در بدن افراد بی حرکت بماند و هیچگونه آثار بیماری ایجاد نکند. در حقیقت این موضوع بستگی به تونایي فرد در مقابله با بیماری و عملکرد گلبول های سفید و سیستم ایمنی افراد دارد.
سل غیر فعال هیچ نوع آثار سل را بروز نمی دهد و حتی قابل انتقال به دیگران نیست اما به معنی رفع کامل خطر هم نیست و فعال شدن آن هم تنها با ضعف سیستم ایمنی ممکن است و گاهی باکتری سل ، تا آخر عمر فرد ، برای فعال شدن صبر می کند.

بیماری سل در سالمندان

متاسفانه بدن افراد مسن میزبان خوبی برای بیماری های عفونی مختلف می باشد و اگر بخواهیم پنج بیماری شایع در زمان سالمندی را برشمريم به طور حتم یکی از آن ها سل است.
سالمندی بازه ای از دوران زندگی است که در آن فرد از لحاظ جسمی و روحی با افت مواجه می شود. از جمله افت در توانایی گلبول های سفید در مقابله با بیماری ها و در نتیجه  ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن است.
واضح است که بیماری سل در بدنی که سیستم دفاعی آن ضعیف شده است هم بیشتر نفوذ می کند و هم بیشتر رشد می کند.
معنای رشد بیماری این است که باکتری عامل بیماری سل از دوران جوانی و مقاطع دیگر زندگی وارد بدن فرد شده است اما نتوانسته بر سیستم ایمنی قوی فرد فائق آید پس در زمان ضعف بدن خود را نشان داده و به صورت جدی بروز می کند.

نشانه های ضعف سیستم ایمنی در سالمندان

سالمندانی که سیستم ایمنی ضعیف تری د ارند عموما بیشتر سرما می خورند، علامت خستگی در آنها بیش تر دیده می شود، زخم های آن ها دیرتر بهبود می یابد. بنابراین پرستاری از سالمند برای این افراد با ضعف سیستم ایمنی بدن نیز حائز اهمیت است.

انتقال سل

سل ریوی (نه نوع خارج از ریه)  از جمله بیماریهای مسری است یعنی از طریق تماس با فرد بیمار و عطسه و سرفه و انتقال بیماری در ذرات هوا و تنفس افراد دیگر منتقل می شود.
افراد مبتلا به سل به هیچ وجه نباید با دوستان ، آشنایان و نزدیکان تماس داشته باشند.

بیماریهای ناشی از پیشرفت سل

در درجه اول سل به سلول های ریه انسان ها آسیب وارد می کند. این باکتری توان از بین بردن بافت های ریه و ایجاد حفره در آن را دارد.
سالمندی به دورانی از زندگی گفته می شود که سن فرد از 65 سال تجاوز کرده و فرد از لحاظ روحی و جسمی مستعد انواع بیماری ها و به تبع آن مراقبت بیشتر است.
مراقبت از سالمند در برابر بیماری های عفونی و از آن جمله سل نیازمند داشتن اطلاعاتی در این باره است.  پرستاری صحیح از سالمندان می تواند تا حد زیادی از بروز بیماری در آنها پیشگیری کند و این تجربه ای است که افزایش سن امید به زندگی در سالمندان در کشورهای جهان نشان می دهد. (در سال 1900 میلادی جمعیت سالمند بالای 65 سال 15 میلیون نفر بود که حدود یک درصد از جمعیت کل دنیا را تشکیل می داد. در سال 2000 این جمعیت به 605 میلیون نفر یعنی 10 درصد کل جمعیت دنیا رسید.)

همانطور که اشاره شد طبق آمار، سالمندان بیش از جوانان به بيماری سل مبتلا می شوند. علائم این بیماری در سالمندان مشابهت هایی با عفونت ریه دارد .باکتری عامل سل ممکن است از نوع همان میکروب غیر فعال دوران جواني باشد یا جدیدا وارد بدن بیمار شود. سالمندان یا در مراکز نگهداری سالمندان نگهداری می شوند یا در منزل.
نگهداری بیمار سالمند مبتلا به سل در خانه سالمندان خود امکان ابتلا و شيوع بیماری را افزایش میدهد. و این نشان دهنده اهمیت کار پرستار فرد سالمند است .اما اگر نگران هزینه پرستار سالمند در منزل  هستید، میتوانید از سایت آسانیسم با توجه به شرایط فرد مسن استعلام نمائید. لازم به ذکر است پرستار سالمند بیمار باید در مرحله اول مراقب تماس ساير سالمندان با وی و بررسی زمینه ها و علائم بیماری در افرادی که بیشترین تماس را با فرد بیمار داشته، باشد. انجام این امر به اضافه مراقبت از سالمند بیمار وظیفه پرستار را بیشتر می کند.

علائم بیماری سل

اگر بیماری سل علائمی نشان دهد (البته ممکن است نشانه ای مشاهده نشود) شامل علائم زیر است:

• بی میلی سالمند به خوردن غذا
• بیش از حد عرق کردن در شب
• کاهش وزن مشهود
• رنگ پریدگی (به اصطلاح زرد شدن)
• سرفه های خشک ممتد تا چهار هفته (در مراحل پیشرفت بیماری با خلط یا خونی)

موارد بالا از نشانه های اولیه ابتلا به سل است.  همچنین با گرفتن آزمایش خون بیماری کاملا قابل تشخیص است.
پرستار سالمند باید متوجه این موضوع باشد که امکان ابتلا به بیماری عفونی همواره در سالمندان وجود دارد پس در مرحله اول باید پیشگیری کند و این موضوع با دادن داروهای ضد سل تجویز شده پزشک ممکن است.

پرستاری از بیمار سالمند پس از ابتلا به سل

پرستار سالمند مبتلا در مرحله نخست باید مراقب ایزوله بودن کامل فضای بستری شدن بیمار دست کم تا دو هفته از شروع مصرف دارو باشد.  این ایزوله شدن شامل خود پرستار سالمند در منزل یا همراه بیمار در بیمارستان هم می شود و او باید دائما از ماسک و دستکش و دست های ضد عفونی شده استفاده کرده و مراقب ابتلای خود به بیماری نیز باشد. اتاق بیمار باید از دیگران ( بیماران یا سایر سالمندان یا خانواده) جدا شود و دوره درمان تا شش ماه کامل باید ادامه داشته باشد. همچنین پرستار باید بیمار را به مصرف مواد غذایی مناسب بیماری از جمله شیر، میوه هایی چون آناناس، موز، پرتقال و … تشویق کند. دارو نباید با شکم پر به بيمار داده شود چرا که میزان جذب دارو کاهش می یابد.
قطع دارو بدون مشورت پزشک توسط پرستار سالمند پس از دو تا سه هفته به علت کاهش علائم بسیار خطرناک است و به مقاوم شدن باکتری در بدن کمک می کند.

مطالب مرتبط

برونشیت در سالمندان

ادم ریوی در سالمندان

سرطان ریه کشنده ترین سرطان

پنومونی در سالمندان