پیش دیابت چیست؟

پیش دیابت یا “قند خون لب مرز” به این معنی است که قند خون شما از حد معمول بالاتر است، اما آنقدر بالا نرفته که دیابت نوع 2 مبتلا بشوید. این نشان خطر ابتلا به دیابت نوع 2 است و در صورت کنترل نکردن قند خون به دیابت تبدیل خواهد شد. متاسفانه بیشتر مواقع پیش دیابت علائمی از خود نشان نمی‌دهد. برای همین، این عارضه معمولا زمانی که شما آزمایش قند خون می‌دهید تشخیص داده می‌شود.

آزمایش و سنجش قند خون سالانه برای افرادی که بیش از 35 سال دارند حیاتی است. تنها راه جلوگیری و درمان پیش دیابت تغییر سبک زندگی و جلوگیری از بالا رفتن قند خون است. در صورتی که پیش دیابت به دیابت نوع 2 تبدیل شود دیگر درمان قطعی و بازگشتی وجود نخواهد داشت. بنابراین تغییر سبک زندگی را جدی بگیرید!!

همواره در نظر داشته باشید که بیماری پیش دیابت بسیار جدی است. بکار بردن واژه‌هایی چون “قندم زیاد بالا نیست”، قند خونم خفیف هست”، “فقط وقتی عصبی می‌شوم قند خونم بالا می‌رود” و هرگونه توجیح دیگر اشتباه بوده و باعث ابتلا به دیابت و بیماری‌های جدی مرتبط با دیابت می‌شود.

شناخت دیابت و پیشگیری از ابتلا به آن و عوارض ناشی از این بیماری برای افراد، خانواده ها و بخصوص سالمندان ملزوم است.

اگر دنبال کننده مقالات آسانیسم هستید یا به تازگی به آسانیسم پیوستید، در مقاله ای علائم اولیه دیابت را در افراد مبتلا بررسی کرده ایم. در این مقاله، البته ما به علائم پیش دیابت و نحوه جلوگیری از بالا رفتن قند خون می‌پردازیم.

پیش دیابت

پیش دیابت در واقع زنگ خطر و تشخیص قبل از ابتلا به دیابت است. پیش دیابت یا دیابت لب مرز همانطور که از نامش پیداست با عدم رعایت و کنترل قند خون به دیابت تبدیل خواهد شد. می توان با ایجاد تغییراتی در سبک زندگی از ابتلا به آن جلوگیری کرد.

برای اینکه با شروع از پیش دیابت سپس به دیابت نوع 2 مبتلا نگردید، باید سبک زندگی سالم را پیش گیرید. در کنار عوامل ژنتیکی، کم فعالیتی، چاقی شکمی و رژیم غذایی ناسالم باعث شده سطح گلوکز بدن از حالت طبیعی اش خارج شود.

عدد پیش دیابت

افرادی که در نتیجه آزمایش قند خون ناشتا (شایع‌ترین روش آزمایش قند خون) بین 100 تا 125 میلی‌گرم باشند پیش دیابت دارند. برای آزمایش قند خون ناشتا شما باید 8 ساعت قبل دیگر غذا نخورید و با معده خالی به آزمایشگاه مراجعه کنید. این عدد در تمامی بزرگسالان و کودکان ثابت است. اگر عدد قند خون بالاتر 126 میلی‌گرم باشد به احتمال زیاد به دیابت نوع 2 مبتلا شده‌اید.

نشانه های قند لب مرز یا پیش دیابت

هیچ علائم واضحی از پیش دیابت وجود ندارد، بنابراین ممکن است شما قند خون لب مرز داشته باشید ولی متوجه آن نشوید. اما تقریبا همه قبل از ابتلا به دیابت نوع 2 مبتلا شوند، پیش دیابت دارند. با این حال ممکن است برخی علائم را تجربه کرده یا تغییراتی در خودتان دیده باشید. اگر علائم یا تغییرات زیر را دارید به پزشک مراجعه کنید:

• تشنگی بیشتر از سابق تجربه می‌کنید
• زودتر گرسنه می‌شوید.
• وزن شما بدون رژیم گرفتن یا تلاش کردن کم شده.
• تکرر ادرار دارید. (به‌خصوص در شب)
• آلت تناسلی شما خارش دارد.
• زخم‌های شما همانند گذشته خوب نمی‌شود.
• تار می‌بینید ولی چشم‌تان ضعیف نشده است.
• از حالت طبیعی همیشه خسته‌تر هستید.
• دست و پاهای شما بیش قدیم خواب می‌رود و گزگز می‌کند.

نکته: ابتلا به دیابت بارداری زمینه ساز پیش دیابت و دیابت در آینده است. اگر در طول بارداری به دیابت مبتلا شدید باید هر سال یک بار قند خون‌تان را بسنجید. آزمایش قند خون باید توسط آزمایشگاه انجام شود و نمی‌توان به دستگاه‌های خانگی اعتماد کرد.

علت پیش دیابت و عوامل خطر آن

عواملی چون ژنتیک خانوادگی، عدم تحرک یا کم فعالیتی، سن، وزن و تجمع چربی شکمی بسیار موثر در ابتلا به پیش دیابت است. انسولین ترشح شده از لوزالمعده (پانکراس) باعث شده قند جذب شده از مواد غذایی مصرفی در خون بتواند وارد سلول ها و عضلات شوند و با این سوخت گیری به فعالیت خود ادامه دهند. این سوخت گیری ها از قند سبب شده میزان قند خون کاهش یابد و بدن حالت طبیعی خود را حفظ نماید.

در افراد مبتلا به پیش دیابت موجب شده پانکراس انسولین مورد نیاز را بدرستی تامین نکند. بنابراین با کمبود انسولین، میزان قند خون افزایش یافته و همچنین سلولهای دریافت کننده در برابر انسولین مقاومت نشان می‌دهند.

• عدم تحرک و افزایش وزن: از عوامل جلوگیری و پیشگیری از انواع دیابت داشتن تحرک و فعالیت فیزیکی بدن است. این امر نیز باعث شده تا وزن شما نامتعادل افزایش نیابد.
• ژنتیک و وراثت: در صورتی که فردی از اعضای خانواده و نزدیکان شما دیابت داشته باشند، درصد ابتلای شما نیز افزایش می‌یابد.
• سن: افزایش سن افراد خطر ابتلا به دیابت را بالا می‌برد. این خطر از سنین 45 سالگی آغاز شده و بعد از سن 60 یا 65 سالگی دیابت سالمندی فراگیرتر می‌گردد. برای اطمینان انجمن دیابت آمریکا پیشنهاد می‌کند که آزمایشات خود را از 35 سالگی آغاز کنید.
• سندرم تخمدان پلی‌کیستیک: تخمدان پلی‌کیستیک در برابر انسولین مقاومت نشان میدهد و گاهی به بروز پیش دیابت منجر می‌شود.
• خواب: افرادی که به آپنه انسدادی خواب مبتلا شده‌اند در معرض خطر مقاومت به انسولین هستند. اگر در خواب زیاد خروپف می‌کنید یا وسط خواب ناگهانی بیدار می‌شوید، احتمالا آپنه انسدادی خواب دارید.
• استفاده از تنباکو: سیگار، ویپ یا قلیان کشیدن همگی باعث بالا رفتن قند خون می‌شوند. میزان نیکوتین بالا در خون باعث مقاوم شدن سلول‌های بدن به انسولین می‌شود و قند خون را بالا می‌برد.
• دیگر بیماری‌ها: دیگر بیماری‌های مزمن نیز می‌تواند باعث لب مرز شدن قند خون شود. فشار خون بالا، کلسترول بالا و سندروم متابولیک شایع‌ترین بیماری‌های مزمن هستند که در میزان قند خون بدن تاثیر می‌گذارند.

در نظر داشته باشید که با حمایت درست و درمان به موقع خطر ابتلا دیابت نوع دو تا 50 درصد قابل پیشگیری یا تاخیر است. پس اگر به شما گفته شد که پیش دیابت دارید یا قند خون شما لب مرز است فورا به درمان خود را آغاز کنید.

تشخیص پیش دیابت

به نقل از بیمارستان مایو کلینیک (یکی از بزرگترین بیمارستان‌های آمریکا):

انجمن دیابت آمریکا (ADA) توصیه می‌کند که افراد بالای 35 سال، سالانه آزمایش قند خون انجام دهند. همچنین افرادی که وزن بالا دارند نیز بیش‌تر در خطر هستند و باید از قبل از 35 سالگی تست‌های خود را آغاز کنند.

اگر دیابت بارداری داشته‌اید، باید حداقل هر سه سال یک بار سطح قند خون خود را بررسی کنید. معمولا پزشک شما برای شما آزمایش قند خون تجویز خواهد کرد.

آزمایشاتی که برای تشخیص پیش دیابت انجام می‌شود شامل موارد زیر است:

• آزمایش قند خون ناشتا: در این آزمایش بعد از 8 ساعت غذا نخوردن یک نمونه خون گرفته می‌شود تا میزان قند خون شما مشخص شود. معمولا اگر قند خون بین 100 تا 125 بود، پیش دیابت تشخیص داده می‌شود.
• آزمایش هموگلوبین گلیکوزیله (A1C): این آزمایش میانگین سطح قند خون را در 2 تا 3 ماه گذشته بررسی می‌کند. معمولا افرادی جواب آزمایش‌شان بین 5.7% تا 6.4% باشد پیش دیابت دارند.
• تست تحمل گلوکز خوراکی: این تست به ندرت انجام می‌شود، و معمولا برای زنان باردار است. شما شب چیزی نمی‌خورید. فردای آن در آزمایشگاه یک محلول شکری میخورید و میزان قند خون شما تا 2 ساعت بعد تست می‌شود. معمولا اگر قند خون شما بین 140 تا 199 میلی‌گرم بود، دکتر پیش دیابت را تشخیص می‌دهد.
• تست پیش دیابت در کودکان: تست پیش دیابت کودکان معمولا برای افرادی است که در زمان به دنیا آمدن وزن کمی داشتند، تاریخچه دیابت نوع 2 در خانواده دارند یا مادر به بارداری دیابتی مبتلا شده است. میزان پیش دیابت در کودکان همانند بزرگسالان است.

درمان پیش دیابت و پیشگیری های لازم برای جلوگیری از دیابت

برای درمان نیازی به پروسه‌های پزشکی پیچیده یا عمل کردن نخواهید داشت. در واقع، تغییر سبک زندگی تنها روش درمان قطعی پیش دیابت است. از مصرف قند بیش از حد خودداری کنید و تحرک داشته باشید. ورزش و تغذیه سالم بهترین و ساده‌ترین راه درمان پیش دیابت است. با داشتن برنامه غذایی مناسب و ورزش کردن وزن شما کاهش می‌یابد و قند خون شما به حالت نرمال خود باز می‌گردد.

• تغذیه سالم و مناسب: برنامه غذایی سالم و درست را در خانواده داشته باشید. همیشه مواد مغذی نوشته شده روی محصولات را مطالعه کنید و از قند، الکل و غذاهای پروسس شده دوری کنید. برای عزیزانتان یک رژیم غذایی سالم تهیه کنید و استفاده از مواد مفید را رعایت کند. اگر کودک قند خون لب مرز دارد و وقتی برای تهیه غذای سالم ندارید، از خدمات پرستار کودک استفاده کنید. او می‌تواند خدمات مهم مانند تنظیم برنامه غذایی سالم کودک ارائه دهد.

• ورزش و فعالیتهای جسمی: ورزش باعث شده تا میزان مصرف گلوکز در بدن افزایش یابد و به کاهش قند خون کمک میکند. با ورزش کردن نیاز بدن به انسولین کمتر شده و حتی سلول ها نسبت به انسولین مقاومت کمتری نشان می دهند.

نکته: از فواید ورزش کردن غافل نشوید. چراکه علاوه موارد ذکر شده، به کاهش وزن، سلامت قلب و عروق، خواب مناسب و آرام و حفظ روحیه و شادابی کمک می‌کند.

• کاهش وزن: درصورتی که اضافه وزن داشته و پزشک شما پیش دیابت را تشخیص داده، برنامه کاهش وزنتان را شروع نمائید. تغذیه سالم داشته و بدانید که حتی با کاهش 5 تا 10 درصدی از وزنتان از ابتلا به دیابت نوع 2 پیشگیری کرده اید.
• سیگار، ویپ و قلیان را ترک کنید: برای کاهش میزان قند خون یک راه موثر ترک سیگار است. نیکوتین باعث مقاوم شدن بدن به انسولین می‌شود و خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را بالا می‌برد.
• متفورمین: تجویز داروی متفورمین فقط توسط پزشک صورت گیرد. مصرف این دارو نیز از دیابت نوع 2 جلوگیری خواهد کرد. متفورمین سبب شده تا کبد در صورت عدم نیاز به گلوکز، آن را نسازد و بدن در حالت طبیعی و سلامت خود بماند. مصرف پیش از حد متفورمین عوارض جدی به همراه دارد و راه حل طولانی مدت برای پیش دیابت نیست.

نکات مهم در درمان قند خون لب مرز:

• اختلالات خواب را نادیده نگیرید چرا که مشکل در خواب باعث ضعیف شدن کنترل نفس شما می‌شود و حتی برخی از عملکردهای سلامتی بند را از کار می‌اندازد.
• تحت نظارت پزشک متخصص خود باشید
• آزمایشات لازم مرتبط با پیش دیابت را انجام دهید.
• کنترل سبک زندگی و قند خون خود برای داشتن زندگی سالم فراموش نکنید.
• حتی زمانی که قند خون به حالت نرمال برگشت باز هم باید برنامه‌ی سلامتی خودتان را ادامه دهید.

در صورت نیاز حتما از خدمات پرستار در منزل برای مراقبت از عزیز تحت خطر خود استفاده کنید. شرکت پرستاری آسانیسم می‌تواند برای شما یک نیروی باتجربه و حرفه‌ای اعزام کند تا برای شما آشپزی سالم انجام دهد و در ورزش کردن به شما یا عزیزان سالمند کمک کند. فقط زمان ثبت سفارش و صحبت کردن با کارشناسان به ما بگویید که فرد به پیش دیابت مبتلا شده و نیازمند مراقبت مخصوص است.

سوالات متداول