سالمندی یک پدیده ی بیولوژیک، طبیعی و غیر قابل اجتناب است، و از نظر سن تقویمی، 65 سالگی آغاز سالمندی به حساب می آید. از نقطه نظر بیولوژیکی، سالمندی همراه با محدودیت پیشرونده در همه ی ارگان ها و اعضای بدن است، که محیط فیزیکی، رژیم غذایی، عادات فردی و ژنتیک بر شدت و وسعت آن تاثیر می گذارد. با بالا رفتن سن، بیماری های مزمن در بدن تجمع می یابد و باعث ایجاد اختلال در عملکرد و بروز مشکلات متعدد می گردد. یکی از بیماری های شایع مزمن، بیماری آسم در سالمندان می باشد.
آسم از جمله بیماری هایی که ده ها میلیون نفر در جهان به آن گرفتارند و شیوع آن در شهرهای بزرگ و صنعتی رو به افزایش است. این بیماری برای تمام گروه های سنی از شیرخوار تا سالمندان، ایجاد مشکل و بیماری می کند. گروه سالمند از طریق حمایت عاطفی و بهداشتی توسط پرستار سالمند، تا حد زیادی می تواند بر بسیاری از مشکلات بیماریهای این دوره غلبه کند.
آسم چیست
آسم (asthma) بیماری التهابی و مزمن مجاری تنفسی و هوایی است که این مجاری در برابر تهدید وسیع محرک ها واکنش بیش از حد نشان می دهد. این واکنش ها منجر به مسدودیت یا التهاب مجاری تنفسی و ریه می شود.
حمله آسم این بیماری غیر واگیر ریوی، با فاصله های معین بروز میکند. حمله آسم کوتاه مدت بوده بطوریکه هر حمله بیش از چند دقیقه تا چند ساعت طول نمی‌کشد. با درمان مناسب پس از مدت زمان بعد حمله، به نظر خواهد رسید که فرد بیمار بهبود یافته است. افرادی که از خدمات پرستاری استفاده می کنند، علاوه بر توصیه های پزشک، توسط پرستار به خوبی درباره ی شناسایی علائم حمله و نحوه عملکرد مناسب آموزش دیده؛ تا در صورت رخ دادن حمله ی آسم به فرد، خود سالمند بتواند شرایط را مدیریت کند.
انواع آسم و واکنش ها به آن
“آسم حساسیتی” از انواع شایع آسم است که در برابر برخی از عناصر خارجی فرد با واکنش شدید بدن مواجه می گردد. افراد مبتلا به آسم حساسیتی در صورت تماس با ماده حساسیت زا دچار حمله شده و بدن آنها واکنش خاص را نشان می دهد. زنجیره ای از فعل و انفعالات بدن در اثر حمله، التهاب و تنگی مجرای هوایی بیمار را در پی دارد.
شروع این نوع حمله با تنفس بیمار از مواد حساسیت زاست در نتیجه سیستم ایمنی بدن با شناسایی این عوامل خارجی، به سلول های خاص بدن پیامی ارسال کرده تا به تولید پادتن های لازم بپردازند. در صورت تنفس مجدد از این مواد با واکنش سریع بدن، پادتن ها ترشح می شود. اما در افراد بیمار با ترشح بیش از حد این پاتن ها، تنفس و مجاری تنفسی دچار اختلال و التهاب خواهند شد.
“آسم غیر حساسیتی” از انواع دیگر آسم و غیر مرتبط با نوع اول است اما با علائمی بسیار شبیه به نوع حساسیتی مانند: تنگی و انقباض سینه، خس خس و سرفه. عوامل تحریک آسم غیر حساسیتی شامل: استرس، اضطراب، هوای خشک یا سرد، ورزش نسبتا شدید، مصرف دخانیات، برخی ویروس ها و نفس نفس زدن و… . اکثر این عوامل محرک با روش های درمانی مناسب بهبود یافته و بی اثر می شوند.
علائم آسم در سالمندان
اکثر افراد از وجود بیماریی در آسم در خود بی خبرند بویژه سالمندانی که علائمی در آنها شدید نیست. بنابراین شناخت بیماری یا مشاهده بررسی علائم آسم در سالمندان توسط خانواده یا پزشک فرد بسیار ضروری است. که در این شرایط کسی که مسئولیت مراقبت از سالمند را بر عهده گرفته باید حواسش به علائم آسم باشد.
شایع‌ترین علائم آسم عبارتند از:
• سرفه های شبانه یا هنگام ورزش یا خندیدن
• تنگی نفس
• تنگی قفسه سینه
• صدای خس‌خس هنگام تنفس
دقت داشته که هر علائمی شبیه به علائم آسم در سالمندان بسیار جدی است چراکه در صورت عدم درمان مرگ فرد را نیز در پی دارد.
توصیه: حتی با مشاهده یکی از علائم آسم فورا به پزشک متخصص آلرژی و آسم مراجعه کرده تا در صورت تشخیص پزشک و ابتلا به آسم، هر چه سریع‌تر درمان بیماری آسم را شروع کنید.
علل ابتلا به آسم
علائم آسم در سالمندان همانطور که پیشتر گفته شد گاهی ناشی از قرار گرفتن در معرض عوامل حساسیت‌زا، عوامل محرک موجود در هوا چون دود، بخارهای شیمیایی یا بوهای شدید، یا شرایط آب و هوایی نامناسب باشد. همچنین از علل ابتلا به آسم، برخی بیماریهای تنفسی و آنفولانزا و … افزاینده حساسیت های فرد مبتلا به آسم است. برخی از این دلایل عبارتند از:
• تغییرات آب و هوایی (به خصوص هوای سرد)
• مو و یا پوست حیوانات
• گرد و خاک
• آلودگی هوا
• مواد شیمیایی موجود در هوا یا غذا
• ورزش کردن
• گرده افشانی گیاهان
• قارچ گیاهان
• استرس
• دوران عادت ماهیانه خانم‌ها
• عفونت تنفسی مانند سرماخوردگی
• برگشت محتویات معده به مری (ریفلاکس)
• دود تنباکو
• سولفیت (ماده ای نگهدارنده در برخی غذاها و نوشیدنی‌ها)
• مصرف آسپیرین، بتابلوکرها و دیگر داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID)
• مصرف غذاهای تشدید کننده آلرژی و آسم در سالمندان چون بادام زمینی و میگو
• وراثت: بسیاری از بیماران آسمی، دارای سابقه خانوادگی ابتلا به آلرژی می‌باشند و به طور کلی یکی از اقوام آنها، دچار بیماری تب یونجه و یا اگزما بوده‌اند.
آزمایشات بیماران آسمی
آزمایش هایی که بیمارن مبتلا به آسم با توجه به علائم و شدت بیماری خود می بایست بدهند:
- آزمایش عملکرد ریوی
- تست آلرژی
- آزمایش گاز خون شریانی
- آزمایش خون برای اندازه گیری ائوزینوفیل (یک نوع گلبول سفید خون) و ایمونوگلوبولین E(یک نوع پروتئین سیستم ایمنی)
- عکسبرداری قفسه سینه با اشعه X
- اسپیرومتری: اندازه گیری مقدار هوا بعد از یک دم عمیق در هنگام خروج از ریه‌ها
- آزمایش اکسید نیتریک: برای اندازه گیری مقدار گاز اکسید نیتریک در تنفس استفاده می‌شود. راه هوایی ملتهب مقدار اکسید نیتریک زیادی دارد.
- تغییرات متا کولین: اگر مبتلا به آسم باشید، استنشاق هوا، باعث انقباض خفیف راه هوایی می‌شود.
درمان بیماری آسم
محیط زیست افراد مبتلا به آلرژی یا آسم بسیار موثر است چرا که می توان با حذف عوامل ایجادکننده‌ی آسم درمان موفقیت آمیزی را به انجام رساند. در زیر برخی از درمان های بیماری آسم ذکر گردیده است.
درمان‌های دارویی: برای درمان بیماری آسم در سالمندان، داروهای مصرفی مورد نیاز به سه دسته‌ی اصلی تقسیم می شوند که عبارت‌اند از:
داروهای تسکین‌دهنده: این نوع داروها یا داروهای گشادکننده‌ی برونش باعث شل شدن عضلات دیواره مجاری تنفسی و در نتیجه بازشدگی مجاری هوایی و برقراری جریان هوا می‌شوند. اما مصرف آنها بصورت استنشاق یا اسپری است که سالمند بیمار هنگام بروز علائم آسم و ناراحتی از اسپری استفاده میکند.
مصرف روزانه و با زمانبندی اسپری برای بیماران آسمی شدید توصیه می‌شود. نمونه ای از این اسپری را می‌توان اسپری سالبوتامول را نام برد.
داروهای پیشگیری‌کننده: پیشگیری از بیماری همواره توصیه می شود. کاهش تحریک پذیری مجاری تنفسی و التهاب آنها با داروهای پیشگیری کننده مفید است. این دسته از داروها را همانطور که از نامش پیداست باید به صورت منظم و معمولاً روزی 2 بار مصرف نمود. از داروهای پیشگیری کننده آسم می‌توان اسپری بکلومتازون را نام برد.
داروهای اورژانسی: دو روش درمانی اورژانس هنگام رخ داد حمله آسم برای درمان وجود دارد.
- استفاده از مقادیر زیاد داروهای تسکین‌دهنده (اغلب از طریق یک دستگاه نبولایزر)
- استفاده از مقادیر زیاد یک داروی ضدالتهاب مانند قرص‌های استروئیدی (کورتون) یا تزریق آمپول آن.
توصیه هایی مهم برای مبتلایان به آسم
- مصرف آب و مایعات بیشتر
- حذف غذاهای آلرژی زا در صورت ابتلا به آسم آلرژیک
- پرهیز از خوردن وعده های غذایی پرحجم (افزایش حجم معده حملات آسمی را تشدید می کند.)
- افزایش مصرف مواد غذایی غنی از ویتامین
- استفاده از ویتامین ث و بهبود عملکرد ریه ها به دلیل دارا بودن خاصیت آنتی اکسیدانی. بنابراین بیشتر کلم بروکلی، گریپ فروت، پرتقال، فلفل شیرین، کیوی، آب گوجه فرنگی و گل کلم مصرف نمائید.
- در طول هفته از مواد موثر در تنظیم سیستم ایمنی بدن استفاده کنید. مانند: سیب، پیاز، مرکبات و توت ها.
- مصرف بیشتر منابع غذایی حاوی ویتامین E مانند مغزها.
- مصرف اسیدهای چرب امگا 3 (گردو و ماهی) مفید است. از منابع خوب این اسیدهای چرب هستند. در صورت ابتلا به آلرژی غذایی به ماهی، مصرف ماهی باید از رژیم غذایی حذف شود.
- کافئین از طریق شل کردن ماهیچه ها، مجاری هوایی را باز می کند. مصرف 2 تا 3 لیوان چای در روز می تواند برای بزرگسالان مفید باشد.
مطلب مفید و جذابی بود