آیا می‌دانستید که سلامت دهان شما یکی از نشانه های سلامت کلی بدنتان است؟ یا اینکه مشکلاتی در سلامت دهان و دندان شما می‌تواند بر کل بدن شما تاثیر بگذارد؟ با یادگیری نکاتی درباره تأثیر مراقبت و حفظ سلامت و بهداشت دهان و دندان، سلامتی کلی تان را تضمین کنید. در ادامه به اهمیت بهداشت دهان و دندان به ویژه در کودکان و سالمندان می پردازیم.
ارتباط بین سلامت دهان و سلامت کلی بدن چیست؟
همانند دیگرنقاط بدن، دهان شما نیز دارای باکتری های اغلب بی‌ضرر است. اما دهان شما نقطه ورود به دستگاه گوارش و تنفسی شماست و برخی از این باکتری‌ها می‌توانند باعث بیماری شوند. بنابراین سلامت دهان و دندان حائز اهمیت است.
به طور معمول، دفاع طبیعی بدن و مراقبت بهداشتی خوب، مانند مسواک زدن و تمییز نگه داشتن دهان و دندان، این باکتری ها را تحت کنترل نگه می دارند. با این حال، بدون بهداشت مناسب دهان باکتری‌ها می‌توانند به سطوحی برسند که ممکن است منجر به عفونت‌های دهانی مانند پوسیدگی دندان و بیماری لثه شوند.هم چنین، داروهای خاص مانند ضد احتقان ها، آنتی هیستامین ها، مسکن‌ها، دیوریتیک ها و داروهای ضد افسردگی می‌توانند جریان بزاق دهان را کاهش دهند.
بزاق، تا حدودی دهان را تمییز می کند و اسید تولید شده توسط باکتری‌های داخل دهان را خنثی میکند و به حفاظت از شما در برابر میکروب‌هایی که تکثیر شده و منجر به بروز بیماری می شود، کمک می کند.
مطالعات نشان می‌دهد که باکتری‌های دهانی و التهاب مرتبط آن، با شکل شدید بیماریهای لثه، می-تواند در ایجاد برخی از بیماریها نقش داشته باشند. هم چنین بعضی بیماریها مانند دیابت و ابتلا به ویروس ایدز ممکن است مقاومت بدن در برابر عفونت را کاهش دهند و مشکلات سلامت دهان را جدی‌تر کنند.
برخی از بیماریهای شایع دندان چطور رخ می دهد؟
پوسیدگی دندان زمانی رخ می‌دهد که مینای سخت که دندان‌ها را تحت پوشش نگه می دارد، تحت‌تاثیر باکتری (پلاک) که بر روی آن ایجاد شده، قرار گیرد. حفره‌هایی که به شکل نقاط کوچک روی دندان ها شناسایی شده، امکان توسعه داشته و در صورت این اتفاق مراجعه به دندان‌پزشکی ضرورت پیدا می کند.
بیماریهای لثه زمانی اتفاق خواهد افتاد که پلاک ها در جایی که دندان‌ها به لثه را به هم متصل کرده، تجمع یافته اند. این می‌تواند باعث عفونت لثه، همچنین بافت و استخوان زیرین آن شود.علائم بیماریهای لثه شامل ورم، خون ریزی و التهاب است. بهداشت خوب دندان می‌تواند به اصلاح علائم اولیه بیماریهای لثه کمک کند.
اثرات متقابل سلامت دهان و سایر بیماریها
آندوکاردیت
عفونت حفره‌های قلب و یا دریچه‌ها آن (endocardium) معمولا زمانی رخ می‌دهد که باکتری یا دیگر میکروب‌ها از بخش های دیگر بدن شما مانند دهان، در جریان خون پخش شده و در مناطق خاصی درون قلبتان جای گیر شود.
بیماریهای قلبی عروقی
اگرچه این ارتباط کاملا مشخص نیست اما برخی تحقیقات نشان می دهند که بیماریهای قلبی، شریان‌های مسدود شده و سکته ممکن است به التهاب و عفونتی که باکتری های دهان منجر به آن شده، مرتبط باشد.
دیابت
با کاهش مقاومت بدن نسبت به عفونت، بیماری دیابت سلامت لثه را در معرض خطر قرار می‌دهد. شواهد نشان داده که بیماری های مربوط به لثه در میان افراد مبتلا به دیابت جدی‌تر و شدیدتر هستند. در واقع، افراد مبتلا به دیابت به دلیل کنترل ضعیف قند خون در معرض خطر بالاتری قرار دارند. مراقبت منظم می‌تواند کنترل دیابت را بهبود بخشد. در این زمینه پرستار سالمند می تواند به خوبی شما را راهنمایی کند.
ابتلا به ایدز
در این افراد، زخم های موکوزی دهانی که بسیار دردناک اند و در دهان ایجاد شده، شایع است.
پوکی استخوان
این بیماری با تضعیف استخوان مربوط به لثه و دندان ارتباط دارد. داروهایی که برای درمان پوکی استخوان استفاده می‌شوند، احتمال آسیب به استخوان های فک را کاهش می دهد.
شرایط دیگری که ممکن است با سلامت دهان و دندان مرتبط باشد شامل اختلالات تغذیه‌ای، روماتیسم مفصلی و سرطان‌های خاص و یک اختلال سیستم ایمنی است که منجر به خشک شدن دهان می‌شود.
چه کارهایی برای سلامت دهان و دندان موثر است؟
• مسواک زدن دندان‌ها حداقل دو بار در روز با یک مسواک مناسب و با استفاده از خمیر دندان حاوی فلوراید
• استفاده از نخ دندان برای حذف ذرات غذا و تمییزی بیشتر آن
• رژیم غذایی سالم و عدم استفاده از غذاهای با قند زیاد موثر بر سلامت دهان و دندان است.
• مسواک خود را هر سه ماه یک‌بار تعویض کنید.
• از مصرف دخانیات اجتناب کنید.
اهمیت تاثیرات مثبت ناشی از سلامت دندان
تحقیقات نشان داده‌اند که تعداد دندان‌هایمان با میزان طول عمرمان مرتبط است. افرادی در سن 70 سالگی دارای ۲۰ دندان یا بیشتر نسبت به افرادی که دارای کمتر از 20 دندان بودند، شانس بیشتری برای زندگی طولانی‌تر داشتند.
از بین رفتن دندان ها از طریق پوسیدگی و بیماریهای لثه تقریبا قابل پیش‌گیری است و هیچ دلیلی وجود ندارد که ما با ایجاد یک روتین مراقبت از سلامت دهان و دندان روزانه، نمی‌توانیم دندان‌های خود را برای همیشه سالم نگه داریم. پیامد های زیر نتیجه رعایت بهداشت دهان و دندان می باشد که شامل:
کاهش خطر بیماری
بیماریهای لثه منجر به ورود باکتری‌های دهان به جریان خون شده و پروتئینی تولید کرده که باعث غلظت خون می‌شود. این به این معناست که احتمال ایجاد لخته بیشتر شده و خون رسانی به خوبی انجام نمی گیرد. در این زمان اکسیژن رسانی و انتقال مواد غذایی از خون به قلب، به درستی انجام نمی شود. این موضوع منجر به افزایش خطر حمله قلبی می‌شود.
عدم سلامت دهان و دندان که در آن عوارض ناشی از عدم سلامت لثه ها نیز می‌تواند موجب التهاب رگ‌های خونی شود و باعث مسدود شدن منبع خون در مغز شده و به این ترتیب خون رسانی به مغز انجام نمیگیرد. این موضوع منجر به ایجاد سکته مغزی به طور بالقوه می‌شود. علاوه برآن تحقیقات جدید در سلامت دهان و دندان نشان داده است که اگر بیماری لثه داشته باشیم احتمال پیشرفت در دیابت بیشتر است.
کاهش خطر ابتلا به سرطان و زوال عقل
با حفاظت صحیح ازسلامت دندان ها و لثه هایمان، احتمال ابتلا به سرطان‌ها، به ویژه در زنان و نیز برخی اشکال دمانس (زوال عقل) را می توانیم کاهش می‌دهیم.
تحقیقات جدید بر روی 65۰۰۰ نفر از زنان یائسه بین سنین ۵۴ تا ۸۶ سالگی نشان داد که در افراد دارای سابقه بیماریهای مربوط به لثه، احتمال ابتلا به سرطان ۱۴ درصد بیشتر است. از این تعداد، ازمیان هر یک از سه سرطان سینه، توسعه یافته می باشد. در حالی که خطر بسیار زیاد سرطان ریه، مری، کیسه صفرا و سرطان‌های پوستی نیز وجود دارد.
کسانی که از دندان و لثه های سالمی برخوردارند، ۷۰ درصد احتمال ابتلا به بیماری آلزایمر را نسبت به کسانی که از بیماری های مربوط به دندان در طول مدت طولانی رنج می‌برند، کاهش داده اند.
به دنیا آوردن یک نوزاد سالم
زنان باردار با داشتن لثه و دندان هایی سالم، حدود سه برابر کمتر ریسک خطر زایمان زودرس و داشتن نوزاد کم وزن را دارند. تحقیقات نشان می‌دهد که از هر یک در چهار نفر خانمهای باردار مبتلا به بیماری لثه، شانس زایمان زودرس قبل از هفته 35 بارداری افزایش می یابد. این امر به این دلیل است که بیماریهای لثه، سطوح مواد شیمیایی را که به جلو انداختن وضع حمل کمک کرده را زیاد می کند.
عدم ایجاد تنفس بد بو
تمیز نگه داشتن دندان‌ها و سالم ماندن آنها به ما کمک کرده تا تنفس بد بو نداشته باشیم. تنفس بدبو بسیار شایع است و اغلب ناشی از تجمع پلاک های ناشی از بیماری لثه و پوسیدگی دندان است. این موضوع می تواند برای خودمان و افرادی که با آنها تعامل داریم آزار دهنده باشد.
بنابراین به اهمیت مراقبت از دهان و دندان مان پی بردیم. پرستاران سالمند در حفظ سلامت دهان و دندان و جلوگیری از ابتلا به بیماری های ناشی از آنها نقش پر اهمیتی دارند. وی در یادآوری زمان استفاده از مسواک و رعایت اصول بهداشتی و تغذیه به فرد سالمند کمک کند.
اهمیت سلامت دندان در کودکان
همانطور که حدس میزنید، از شایع ترین مشکلات دندان در کودکان سن پیش دبستانی ودبستانی پوسیدگی دندان است. 28% از کودکان سن 3 سال و نزدیک به 50% از کودکان زیر پنج سال یک یا چند دندان پوسیده در دهان خود دارند.
بسیاری از والدین تصور می‌کنند که حفره‌های ایجاد شده ناشی از پوسیدگی دندان‌ها در کودکانشان اهمیتی ندارند، زیرا به هر حال این دندان ها جای خود را به دندان های جدید خواهند داد. اما این موضوع حقیقت ندارد. پوسیدگی دندان‌ها در کودکان می تواند اثرات مضری بر دندان های شیری داشته باشد و منجر به بروز مشکلات شایع ناشی از آن می شود. با مراقبت و آموزش صحیح به کودکان، می توانیم از بسیاری مشکلات ناشی از پوسیدگی دندان و سایر آنها جلوگیری کنیم. پرستار کودک می تواند به طور موثری در ایجاد سلامت دندان کودکان، آموزش صحیح، و نظارت بر او ایفای نقش داشته باشد.
تاثیر آموزش عادات دندان‌پزشکی درست در کودکان
بهترین راه برای محافظت از دندان‌های کودکان این است که عادت‌های خوب دندان‌پزشکی را به آنها یاد داده و آنها را برایشان نهادینه کنیم. با الگو سازی مناسب، آنها به سرعت بهداشت دهان را به عنوان بخشی از برنامه روتین روزانه خود انتخاب خواهد کرد. با این حال، اگر کودکتان به این موضوع مشتاق است اما ممکن است که او هنوز کنترل یا تمرکز درست برای مراقبت و مسواک زدن دندان‌هایش را به تنهایی نداشته باشد. این وظیفه والدین و پرستارکودک است که باید نظارت داشته باشد. به او کمک کرده تا به روش صحیح دندان هایش را از رسوبات نرم، چسبناک و حاوی باکتری که روی آنها جمع شده و منجر به پوسیدگی می شود، تمییز کند. هم چنین مراقب نقاط قهوه‌ای یا سفید رنگ روی دندان کودکتان باشید زیرا ممکن است نشانه‌هایی از پوسیدگی زودهنگام باشند. پرستار کودک در منزل با تشخیص به موقع این نشانه ها می تواند باعث جلوگیری از خرابی دندان ها و حفظ سلامت آنها شود.
به کودکان روش های مراقبت از دندان را زود آموزش داده تا به آنها کمک کند عادات سلامت دهانی خوب را در خود گسترش دهند. توضیح دادن نحوه صحیح مسواک زدن به کودکان، باید پیچیده باشد. با این گام ساده شروع کنید تا بچه‌ها را به یک شروع خوب ببرید. از یک مسواک با ظاهر جالب برای کودکتان استفاده کرده و به او یاد بدهید که مسواک خود را در یک زاویه ۴۵ درجه در مقابل دندان نگه دارد و بصورت دورانی و بالا پایین مسواک بزند.
نقش مهم تغذیه در سلامت دندان کودکان
علاوه بر مسواک زدن مرتب دندان ها، به رژیم غذایی کودک خود دقت کنید چون این موضوع مهم هم، بر سلامت دهانی او تاثیر می‌گذارد. به عنوان مثال مصرف مکرر میان وعده‌های با شکر بالا و نوشیدنی‌ها منجر به پوسیدگی دندان خواهند شد. باقی مانده غذاهای حاوی قند بالا در دهان، غذای باکتری ها خواهند بود. سپس باکتری ها با فرآیندهای بیوشیمیایی، اسید‌ی تولید می‌کنند که به نوبه خود به مینای دندان آسیب می‌زنند و منجر به پوسیدگی آن می‌شوند. حتی با مرتب مسواک زدن، وعده‌های مکررغذاهای با شکر زیاد و نوشیدنی‌ها می‌تواند به دندان‌های کودک شما آسیب برساند. در ادامه به توصیههای غذایی برای حفظ سلامت دندان کودکان و جلوگیری از پوسیدگی آن می پردازیم:
- استفاده از پنیر: پنیر را با ناهار و یا میان وعده برای کودکانتان سرو کنید. به خصوص پنیر چدار و در خارج از ایران مصرف دیگر پنیرهای با سن بالا که به تحریک جریان بزاق کمک می‌کنند. بزاق به پاک سازی ذرات غذا از دندان‌ها کمک میکند
- از غذاهای چسبنده و جویدنی، مکررا استفاده نکیند
- امتناع از مصرف انجیر خشک شده، آبنبات، شکلات، تافی، کارامل و شربت های غلیظ که این خوراکی ها کار بزاق را برای تصفیه شکر داخل این آنها، سخت می‌سازند. اگر کودک شما مشتاق است که این نوع محصولات را بخورد، آنها را فورا بعد از خوردن به مسواک زدن تشویق کنید.
- اگر قصد داشته هر گونه شیرینی به کودک خود دهید، بهتر است به محض خوردن وعده غذایی اصلی این کار را انجام دهید. زیرا معمولا میزان ترشح بزاق دهان زمان صرف غذا افزایش می یابد. این مسئله کار بزاق را برای تمییز کردن غذا از بین دندان‌ها را آسان‌تر میکند.
- هرگز کودک خود را با یک بطری پر از شیر، آب‌میوه و یا نوشیدنی های شیرین روانه تخت نکنید.
- از منابع خوب کلسیم شامل شیر، بروکلی و ماست برای قوی تر کردن دندان ها استفاده کنید.
پرستار کودک با ایجاد یا اجرای یک رژیم غذایی مناسب و انجام دیگر مراقبت های ذکر شده می-تواند در کمک به شما به طور مؤثری عمل کند.
چگونگی اثر بهداشت دهان و دندان بر سلامت سالمندان
هرچه سن مان بالاتر می رود، گاهی مهارت مورد نیاز برای تمیز کردن دندان‌هایمان را از دست می-دهیم. بنابراین کمک گرفتن از دیگران برای حفظ بهداشت فردی لازم می شود. حتی اگر یکی از عزیزان سالمندتان به بیماری های شایع در سالمندان مانند دمانس مبتلا باشد، نیاز به نشان دادن چگونگی مسواک زدن دندان‌ها دارد.
به افراد سالمند توصیه کنید که باید دندان خود را با یک خمیر دندان حاوی فلوراید حداقل دو بار در روز مسواک بزنند تا از ابتلا به بیماریهای لثه و پوسیدگی دندان جلوگیری شود. افراد مسن باید از یک مسواک نرم با اندازه متوسط استفاده کنند. شما موظف هستید به آنها زمان های مناسب برای مسواک زدن را یادآوری کنید.
خیلی وقت‌ها مخصوصا در دنیا مدرن مراقبت کردن و یادآوری مسواک زدن به سالمند فراموش می‌شود که به شدت در سلامت دهان سالمند آسیب می‌زند که در آینده سلامت سالمند هم در خطر قرار می‌گیرد. برای همین پرستار سالمند یکی از وظایف مهمش یادآوری و کمک در مسواک زدن سالمند است.
مشکلات دهانی- دندانی در سالمندان می‌تواند ازخشکی دهان تا بیماری های رایج مربوط به لثه و دهان باشد و از آنجایی که بهداشت دهان مستقیما بر سلامتی بقیه بدن تاثیر می‌گذارد این مسائل باید جدی گرفته شوند. مراقبت از دهان و دندان‌ها به اندازه مراقبت دستگاه گوارش یا قلب اهمیت دارد. در ادامه به مواردی که در صورت عدم بهداشت دهان و دندان در سالمندان ایجاد می شود، می پردازیم:
- بیماری قلبی عروقی: تحقیقات قلبی نشان داده‌است که بین بیماریهای لثه و بیماریهای قلبی رابطه ای وجود دارد. حفظ بهداشت دهان سلاح قدرتمندی در برابر حملات قلبی، سکته و دیگر بیماریهای قلبی است. در حقیقت، افراد مبتلا به بیماری های لثه تقریبا دو برابر ریسک ابتلا به بیماری عروق کرونر یا بیماری قلبی را دارند.
- ذات‌الریه: بهداشت ضعیف دهان و دندان منجر به ذات‌الریه در سالمندان می شود. از طریق انتقال قطرات حاوی باکتری از دهان به ریه‌ها، سالمندان در معرض این وضعیت قرار می گیرند.
- خرابی ریشه دندان: که به دلیل قرار گرفتن ریشه دندان در برابر اسید غذا ها می باشد. پوسیدگی ریشه در افراد مسن بسیار رایج است. با عقب کشیدن ریشه‌های دندان ها از دندان، بافت لثه از دندان ها فاصله می گیرد و دیگر ریشه از محافظت مینای دندان برخوردار نیست و باعث می‌شود که آنها در معرض پوسیدگی قرار بگیرند. در کل پوسیدگی سلامت دهان و دندان را بخطر می اندازد.
راهکارهایی برای تضمین سلامت دهان و دندان در سالمندان
طریقه صحیح مسواک زدن دندان‌ها: سر مسواک را در محل اتصال دندان‌های با لثه قرار دهید. با حرکات دایره‌ای کوچک به آرامی به سمت کناری دندان بروید. برس اطراف هر دندان را به آرامی و با دقت در امتداد خط لثه انجام دهید. به طور ایده‌آل، کشیدن نخ باید برای حذف بقایای غذا و پلاک بین دندان‌ها که مسواک آنها را پاک نمی کند، استفاده شود. اما این کار ممکن است برای یک فرد مسن امکان پذیر نباشد، به خصوص اگر این افراد دارای پارکینسون یا دمانس باشند. پرستار سالمند به خوبی می تواند به این سالمندان کمک نماید.
نگه داری از دندان مصنوعی
اگر سالمند عزیزتان دندان مصنوعی داشته باشد، بهداشت دهان اهمیت بیشتری می یابد. این موضوع مهم است که دندان مصنوعی خوب و راحت باشد. آنها باید روزانه با یک محصول مراقبت از دندان مصنوعی غیر ساینده آن را تمییز کنند. باید دندان مصنوعی در آب و یا یک محلول پاک‌سازی کننده در طول شب یا حداقل چهار ساعت باقی بماند. بعد از خارج کردن دندان مصنوعی از دهان لثه ها، زبان و سقف دهان را با یک مسواک نرم تمییز کنید.
تاثیر دیابت برسلامت دهان
اگر دیابت درمان نشود می‌تواند روی سلامت دهان شما تاثیر بگذارد که شرح آن این چنین است:
- بزاق کمترشده و باعث می‌شود دهان شما خشک شود
- چون بزاق از دهان شما محافظت میکند، خطر پوسیدگی دندان در شما بیشتر است
- لثه ها ممکن است ملتهب و پر از خون شوند
- ممکن است مشکلاتی برای چشیدن غذا داشته باشید
- ممکن است تجربه بهبود زخم به تاخیر افتد
- ممکن است مستعد عفونت در داخل دهان خود باشید
پس میزان قند خون خود را کنترل کنید. رژیم غذایی سالم‌تر داشته باشید و بیشتر ورزش کنید. هم چنین کنترل قند خون به بدن شما کمک میکند تا با عفونت‌های قارچی در دهان شما مبارزه کند و به تسکین خشکی دهان ناشی از دیابت کمک کند.
اهمیت رژیم غذایی در سلامت دهان و دندان
همان طور که ذکر شد غذا و نوشیدنی‌ها که حاوی سطح بالایی از شکر هستند می‌توانند به دندان آسیب بزنند و باعث سلامت ضعیف دندان ها شوند. با این حال، بسیاری از افراد مسن توانایی چشاییشان کاهش می یابد وگاهی اوقات این افراد برای افزایش طعم، شیرینی بیشتری به غذا می افزایند.
توصیه می شود از شیرین کننده های بدون شکر استفاده شود. تشویق شما یا پرستار سالمند به جویدن آدامس بدون قند می‌تواند مفید باشد زیرا جریان بزاق دهان را افزایش داده و بزاق اضافی ایجاد می-کند. این کار به تمییز کردن دهان و دندان ها و همچنین به رفع خشکی دهان کمک میکند. افراد دارای خشکی دهان باید آب زیاد بنوشند و سیگار و کافئین را ترک کنند. شما می توانید برای نظارت و حفظ رژیم مناسب برای سالمند عزیزتان در هر منطقه‌ای از تهران یا کرج که زندگی می‌کنید از پرستار سالمند در منزل کمک بگیرید. برای مثال اگر ساکن منطقه سعادت آباد تهران هستید، می‌توانید از سرویس پرستار سالمند در منزل سعادت آباد آسانیسم استفاده کنید. همچنین اگر در کرج ساکن هستید، می‌توانید به راحتی از سرویس پرستار سالمند در کرج بهره‌مند شوید.
دیدگاه‌ها