جفت سر راهی و خطر هنگام زایمان نوزاد

خوب، بیایید از همان ابتدا شروع کنیم. ابتدا اسپرم با تخمک ملاقات می‌کند. سپس با رشد جنین جفت، غشایی که به رساندن اکسیژن و مواد مغذی به جنین در حال رشد کمک می‌کند، رشد کرده و در جایی از رحم کاشته می‌شود.

متأسفانه، همه جفت‌ها در نقطه مناسب به رحم متصل نمی‌شوند. اگر جفت در رحم خیلی پایین یا دقیقاً بالای دهانه رحم متصل شود، می‌تواند موقعیت بالقوه خطرناکی به نام جفت سر راهی را ایجاد کند. از هر 200 بارداری، تقریباً یک مورد تحت تأثیر این اختلال قرار می‌گیرد. خدمات پرستاری در منزل به مادران باردار کمک می‌کند، تا این مرحله را به سلامت پشت سر بگذارند.

جفت بین راهی یا جفت سر راهی چیست؟

در دوران بارداری، جفت اکسیژن و مواد مغذی موجود در جریان خون مادر را برای کودک در حال رشد فراهم می‌کند. جفت سرراهی یعنی جفت در قسمت پایین رحم کاشته شده و دهانه رحم را پوشانده است. هنگامی که کودک آماده به دنیا آمدن است، دهانه رحم (گردن رحم) گشاد می‌شود (باز می‌شود) تا کودک بتواند از رحم خارج شده و به داخل واژن حرکت کند.

هنگامی که یک مادر جفت سرراهی داشته باشد (جفت در پایین رحم، بالای دهانه رحم یا نزدیک آن کاشته شده باشد)، کودک نمی‌تواند از طریق واژن متولد شود. “جفت پریویای جزئی” یعنی دهانه رحم تا حدی مسدود شده است، در حالی که جفت سرراهی کامل به معنای انسداد کل دهانه رحم است. برخی از دلایل به وجود آمدن آن شامل ایجاد زخم در پوشش رحم (آندومتر) و ناهنجاری‌های جفت است.

جفت سرراهی چقدر شایع است؟

اگر قبل از 28 هفته به شما گفته شده که جفت کم ارتجاعی دارید، سعی کنید نگران نباشید. در بسیاری از خانم‌ها در طی سه ماهه دوم، در طی سونوگرافی معمولی، درجه‌ای از جفت سرراهی تشخیص داده می‌شود. اما از آنجا که رحم در اوایل بارداری با چنین شتابی رشد می‌کند، اکثریت قریب به اتفاق این موارد (در واقع تخمین زده می‌شود 90 درصد باشد) برطرف می‌شود. به این معنی که جفت قبل از زایمان از دهانه رحم بالا و دور می‌شود.

در حقیقت، ممکن است پزشک شما تا سه ماهه سوم بارداری حتی بروز احتمالی این اختلال را برای شما ذکر نکند، زیرا تا زمانی که احتمال آن وجود ندارد جای نگرانی نیست. فقط در هر 150 نفر از 300 خانم باردار در سه ماهه سوم که احتمال تکان خوردن جفت وجود دارد، جفت سرراهی تشخیص داده می‌شود.

انواع جفت سر راهی از انواع جفت در بارداری

• جفت سرراهی کامل (Complete previa): دهانه رحم کاملاً پوشانده شده است.
• جفت سرراهی نسبی (Partial previa): بخشی از دهانه رحم توسط جفت پوشانده می‌شود.
• جفت سرراهی حاشیهای (Marginal previa): فقط تا لبه دهانه رحم امتداد دارد.

جفت سر راهی چه علائمی دارد؟

مهمترین علامت در جفت سرراهی خونریزی واژینال بدون درد پس از هفته 20 ام است. با این حال، علل  دیگری برای خونریزی واژینال به غیر از جفت سرراهی وجود دارد. تمام خونریزی‌های دوران بارداری باید برای بررسی سریع و درمان به پزشک گزارش شود.

جفت سرراهی معمولاً نه بر اساس علائم بلکه در طی سونوگرافی معمول سه ماهه دوم، کشف و تشخیص داده می‌شود (البته حتی ممکن است تا سه ماهه سوم مشکلی بروز نیابد). اما گاهی اوقات این بیماری در سه ماهه سوم و گاهی اوقات زودتر با علائم زیر مشخص می‌شود:

• خون ریزی: تغییر شکل رحم در سه ماهه سوم بارداری می‌تواند ارتباط بین رحم و جفت را در حالت پایین قرار داده و باعث خونریزی شود. در حقیقت جفت سرراهی شایعترین علت خونریزی غیرطبیعی واژن در سه ماهه دوم بارداری در نظر گرفته می‌شود. لکه‌بینی در بارداری تا هفته بیستم حاملگی طبیعی است ولی همیشه اگر خونریزی داشتید به دکتر متخصص مراجعه کنید.
• گرفتگی: گرچه احساس دردی معمول نیست، اما بعضی از خانم‌ها گرفتگی عضلات را تجربه می‌کنند.
• موقعیت بریچ: هنگامی که جفت سرراهی دارید، به احتمال زیاد کودک شما در حالت بریچ قرار می‌گیرد. این بدان دلیل است که در یک بارداری معمولی، راحت‌ترین موقعیت سه ماهه سوم کودک در پایین رحم است، جایی که بیشترین فضای خالی را دارد. اما با وجود این اختلال، جفت فضایی را اشغال می‌کند و باعث می‌شود او در یک موقعیت بریچ بماند ( نوزاد در حالت طبیعی باید با سر و شانه‌ها به دنیا بیاید. در موقعیت بریچ نوزاد می‌چرخد و باسن او به سمت پایین قرار می‌گیرید).

چرا با وجود جفت بین راهی خونریزی اتفاق می‌افتد؟

در مراحل آخر بارداری، قسمت پایین رحم نازک شده و گسترش می‌یابد تا کودک در حال رشد را در خود جای دهد. اگر جفت در قسمت پایین رحم لنگر کرده باشد، همان موقعیتی که در جفت سرراهی اتفاق می‌افتد، این نازک شدن و گسترش یافتن، جفت را جدا کرده و باعث خونریزی می‌شود.

همچنین مقاربت جنسی می‌تواند باعث خونریزی از جفت سرراهی در بارداری بعدی شود. در حین زایمان، دهانه رحم نازک و منبسط می‌شود که به طور معمول اجازه می‌دهد کودک از واژن خارج شود. در جفت سرراهی، گشاد شدن دهانه رحم جفت را بیشتر پاره کرده و باعث خونریزی می‌شود. این از دست دادن خون بدن مادر را ضعیف می‌کند. خدمات پرستاری در منزل به مادران کمک می‌کند تا سریع‌تر بهبود یابند.

علل و عوامل خطر ایجاد کننده جفت بین راهی

پزشکان مطمئن نیستند که چه چیزی باعث بروز این مشکل شده است. اما برخی موارد احتمال ابتلای شما را بیشتر می‌کند. شما نمی‌توانید بعضی از این عوامل خطرناک بروز جفت سر راهی را کنترل کنید. اما با مدیریت صحیح و پیروی از دستورات پزشک، می‌توانید خطر این اختلال را کاهش دهید. با داشتن هر یک از عوامل زیر احتمال ابتلا را افزایش می‌دهید:

• ناهنجاری‌های پوشش رحم مانند فیبروم
• ایجاد زخم در پوشش رحم (آندومتر)
• ناهنجاری‌های جفت
• چند قلویی
• جفت سرراهی در زنان بالای 30 سال سه برابر بیشتر از افراد زیر 20 سال اتفاق می‌افتد.
• این بیماری بیشتر در زنانی اتفاق می‌افتد که حداقل یک بارداری قبلی داشته‌اند.
• باردار شدن با وجود دو یا چند نوزاد (چند قلویی) احتمال جفت سرراهی را افزایش می‌دهد.
• استفاده از سیگار در دوران بارداری احتمال ابتلا به انبوهی از عوارض از جمله جفت سرراهی را افزایش می‌دهد.

چه تغییراتی با وجود جفت سر راهی در دوران بارداری ایجاد می شود؟

اگر جفت شما به نقطه ایمن رحم منتقل نشود، جفت سرراهی روی نحوه ورود کودک شما به دنیا تأثیر می‌گذارد. در مورد درصد کمی از خانم‌ها که جفت سرراهی درمان نشده دارند، باید استراحت لگن داشته باشند. این بدان معنی است که هیچ رابطه جنسی انجام  نداده و هیچ چیز به واژن وارد نشود. حتی معاینات دیجیتال نیز نمی‌توانند مشخص کنند که اوضاع چگونه پیش می‌رود. پیروی از این نکات برای جلوگیری از آسیب به جفت است که می‌تواند منجر به خونریزی شود و شما و کودک شما را در معرض خطر قرار دهد.

همانطور که می‌توانید تصور کنید، وجود جفت سرراهی زایمان واژینال را به عنوان یک پیشنهاد خطرناک‌تر مطرح می‌کند. به مادری که جفت سرراهی دارد زایمان طبیعی توصیه نمی شود، زیرا اگر رحم شروع به انقباض کند، خونریزی خیلی سریع باعث می‌شود که مادر و کودک را در معرض خطر قرار گیرند. در این زمان تولد نوزادان معمولاً زودتر از موعد طریق سزارین انجام می‌شوند. مراقبت های مادران باردار در منزل به مادران کمک می‌کند تا قبل و بعد از زایمان درد کمتری داشته باشند و شرایط بهتری را تجربه کنند.

عوارض احتمالی ناشی از جفت سر راهی

• خونریزی عمده برای مادر
• شوک ناشی از دست دادن خون
• ناراحتی جنین از کمبود اکسیژن
• زایمان زودرس
• خطرات سلامتی برای کودک، اگر زودرس به دنیا بیاید
• زایمان سزارین اورژانسی
• هیسترکتومی (برداشتن رحم)، اگر جفت نتواند از پوشش رحم دور شود
• از دست دادن خون برای کودک

چرا با وجود جفت سر راهی معاینه واژینال دیجیتال نباید انجام شود؟

گاهی اوقات تشخیص تفاوت بین جفت سرراهی و جدا شدن جفت دشوار است. جدا شدن جفت وضعیتی است که جفت از دیواره رحم جدا می‌شود. هر دو حالت در اثر خونریزی شدید خون قرمز روشن به وجود می‌آید. معاینه واژینال اغلب برای کمک به تشخیص جدا شدن جفت استفاده می‌شود، اما می‌تواند باعث خونریزی شدیدتر در مورد جفت سرراهی شود. ابتدا باید از سونوگرافی استفاده شود و از معاینات واژینال (به معنی استفاده از انگشتان) واژن به شدت در مورد جفت سرراه اجتناب شود.

پزشک ممکن است معاینه واژن اسپکولوم را خیلی آرام انجام دهد تا مطمئن شود خونریزی از دهانه رحم یا واژن حاصل نمی‌شود. پس از تشخیص، دوران بارداری باید بسیار دقیق کنترل شود. جفت سرراهی برای مادر و نوزاد او یک وضعیت بالقوه تهدید کننده زندگی است. مراقبت در منزل با نظارت دقیق بر شرایط مادر، از بروز هر گونه موقعیت خطرناک جلوگیری می‌کند.

چگونگی درمان جفت سر راهی

اگر پزشک شما تا قبل از هفته بیستم بارداری متوجه شود که جفت رحم شما پایین است و مشکوک به جفت سرراهی شوید، احتمال خوب شدن خود به خود بسیار زیاد است. موقعیت جفت می‌تواند با رشد رحم تغییر کند. بنابراین در پایان بارداری، جفت ممکن است دیگر دهانه رحم را مسدود نکند. نوع درمان شما بستگی به موارد زیر دارد:

• چه مقدار خونریزی دارید.
• اینکه چگونه این مشکل بر سلامتی شما و نوزادتان تأثیر می‌گذارد.
• چقدر به زمان زایمان نزدیک شده‌اید.

اگر خونریزی ندارید، ممکن است لازم نباشد در بیمارستان باشید. اما باید بسیار محتاط باشید.

• از هرگونه فعالیت شدید، مانند دویدن یا بلند کردن، خودداری کنید.
• رابطه جنسی برقرار نکنید و چیزی در واژن خود قرار ندهید.
• در صورت هر خونریزی از واژن فوراً با دکتر خود تماس بگیرید.

اگر خونریزی دارید ممکن است مجبور شوید در بیمارستان بمانید. پزشکان همیشه وقتی جفت سرراهی در زمان زایمان وجود دارد، از روش سزارین استفاده می‌کنند. زایمان واژینال می‌تواند جفت را تخریب کرده و باعث خونریزی شدید شود. اگر خونریزی شما کند یا متوقف شود، پزشک ممکن است زایمان را به تأخیر بیندازد و شما و کودک را از نزدیک تحت نظر داشته باشد. پزشک ممکن است برای بررسی وضعیت کودک شما نظارت بر قلب جنین را نیز انجام دهد. همچنین اقداماتی مانند موارد زیر ممکن است صورت گیرد:

• اگر خون زیادی از دست داده‌اید، برایتان انتقال خون انجام می‌شود.
• استفاده از داروهای استروئیدی اگر نزدیک به موعد مقرر زایمان نباشید. این داروها با سرعت بخشیدن به رشد ریه نوزاد، به آمادگی کودک برای تولد کمک می‌کنند.
• داروی پروتکولیتیک برای کاهش یا توقف انقباضات در صورت زایمان زودرس. خدمات پرستاری در منزل به مادران باردار کمک می‌کند تا در محیط خانه خود و تحت کنترل پزشک دوران بارداری خود را به سلامت و راحتی به پایان برسانند.

به یاد داشته باشید که عمل سرکلاژ که برای جلوگیری از زایمان زودرس انجام می‌شود، به دلیل کوتاهی دهانه رحم و سرویکس آن است. در نتیجه برای درمان جفت سر راهی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.

چگونه می‌توانید خطر ابتلا به جفت سرراه را کاهش دهید؟

هنوز دقیق مشخص نشده است که چگونه می‌توان از بروز جفت سرراه جلوگیری کرد. اما شاید بتوانید با عدم استعمال سیگار خطر ابتلا را کاهش دهید. همچنین ممکن است بتوانید با انجام سزارین فقط در صورت ضرورت پزشکی، شانس ابتلا به جفت سرراهی را در بارداری‌های آینده کاهش دهید. اگر بارداری سالمی دارید و هیچ دلیل پزشکی برای انجام سزارین وجود ندارد، بهتر است اجازه دهید زایمان به خودی خود اتفاق افتد.

چگونه با این مشکل کنار بیایم؟

با تمام هیجان و انتظار برای زایمان سالم، دریافت تشخیص جفت سرراهی می‌تواند یک تجربه بسیار تکان دهنده و ناامید کننده باشد. گروه‌های حمایتی برای مادران در حالت استراحت و حتی برخی برای مادران با جفت سرراهی وجود دارد. آنها برای کمک به شما در این شرایط دشوار در دسترس هستند.

کلام آخر

جفت سرراه یک عارضه خطرناک است که نیاز به مراقبت جدی و درمان پزشکی دارد. با این که دلیل این عارضه کاملا مشخص نیست. بازهم مادران می‌توانند با مراقبت از خود و جنین تاحدی از جفت سرراهی جلوگیری کنند.

اگر مادر باردار زیاد خسته می‌شود با استفاده از شرکت خدمات پرستاری برای مادران باردار می‌توانید خطر ابتلا به جفت سرراهی را تاحدی کاهش دهید و به مادر استراحتی که نیاز دارد را ارمغان دهید. برای استخدام پرستار می‌توانید با شماره 02191304433 تماس حاصل فرمایید.