ذات الریه یا پنومونی در واقع عفونت ریه‌هاست که با طیف وسیعی از دلایل ایجاد می‌شود. پنومونی (Pneumonia) میتواند یک بیماری جدی و تهدید کننده زندگی باشد. هر کسی می تواند این عفونت ریه را دریافت کند. اما برای سالمندان، نوزادان، افراد مبتلایان به بیماریهای دیگر و افراد دارای اختلال در سیستم ایمنی بسیار خطرناک است. در واقع نوزادان کوچکتر از 2 سال و افراد بالای 65 سال در معرض خطر بیشتری هستند. دلیلش این است که سیستم ایمنی بدن آنها ممکن است به اندازه کافی قوی نباشد که بتوانند با آن مبارزه کنند.
به طور طبیعی با یک عفونت باکتریایی، ویروسی یا قارچی شروع می‌شود. سپس ریه‌ها ملتهب می‌شوند و کیسه‌های هوای ریز یا همان آلوئول‌ها در داخل ریه‌ها با مایعات پر می‌شوند. در نتیجه آن، فرآیند تنفس کافی برای گرفتن اکسیژن به منظور رسیدن به جریان خون، برای شما دشوار می‌شود. طبق آمار:
«در ایالات متحده آمریکا، هر سال حدود 1 میلیون نفر در بیمارستان به علت ذات الریه تحت مداوا قرار می‌گیرند و حدود 50 هزار نفر در اثر آن جان خود را از دست می‌دهند.»
نکات کلیدی در مورد پنومونی یا ذات الریه
- ذات الریه عفونت ریه‌ها است که میتواند باعث ایجاد بیماری خفیف تا شدید افراد در هر سنی شود.
- این بیماری عامل اصلی مرگ ناشی از عفونت در کودکان کمتر از 5 سال در سراسر جهان است.
- Pneumonia و آنفلوآنزا در رتبه بندی هشتم بیماریهای عامل مرگ و میر در ایالات متحده محسوب می‌شوند.
- افراد در معرض خطر پنومونی شامل بزرگسالان مسن، کودکان و افراد دارای مشکلات پزشکی اساسی هستند.
انواع پنومونی چیست؟
ذات الریه باکتریایی
شایع ترین علت ایجاد آن باکتری (Streptococcus pneumonia) است، اما بسیاری از باکتری‌های مختلف دیگری هم می‌توانند باعث ذات الریه شوند.
پنومونی ویروسی
این نوع میتواند از نتیجه انتقال ویروس تنفسی سن سی شیال (RSV) و انواع آنفولانزا A وB، شناخته شده به عنوان آنفولانزا سرما خوردگی باشد.
پنومونی آسپیراسیون
زمانی اتفاق می‌افتد که مواد غذایی، مایعات یا محتویات معده به سمت بالا برگردد و وارد ریه شود. این نوع از پنومونی مسری نیست و در سالمندان و بیمارانی که مدت طولانی را در بستر به سر می‌برند، بیشتر دیده می‌شوند. برای جلوگیری از این موضوع، پیشگیری آن و اطلاع از قیمت پرستار سالمند در منزل با ما تماس بگیرید.
پنومونی قارچی
ناشی از بیماری مانند تب دره است که ناشی از قارچ (Coccidioides) می‌باشد.
پنومونی بیمارستانی
در بیمارانی که به دلیل بیماریهای دیگر در بیمارستان بستری می‌شوند. به عنوان مثال، کسانی که به دستگاه‌های تنفسی متصل هستند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند. صرف نظر از علت ایجاد پنومومی که انواع مختلفی از آن را ایجاد می‌کند، علائم مشابه خواهند بود.
علائم ذات الریه چیست؟
علائم این بیماری در انواع پنومونی تقریباً یکسان است. با این حال، افراد مسن و دارای سیستم ایمنی ضعیف ممکن است دچار سردرگمی یا اختلالات ذهنی-آگاهی شوند. همچنین ممکن است دمای بدن پایین تر از حد معمول داشته باشند. نوزادان و خردسالان معمولاً علائمی از عفونت نشان نمی‌دهند یا امکان دارد که استفراغ کنند، تب و سرفه داشته باشند و بی قرار یا خسته بنظر برسند. اولین علائم ذات الریه معمولاً شبیه علائم سرماخوردگی یا آنفولانزا است. سپس تب، لرز و سرفه همراه با خلط در فرد دیده می‌شود. علائم شایع این بیماری عبارتند از :
- سرفه خلط آور یا تخلیه خلط سبز از ریه‌ها
- تب
- تنفس سریع و تنگی نفس
- لرزیدن
- درد قفسه سینه که معمولاً هنگام نفس کشیدن عمیق‌تر می‌شود، معروف به درد پلورتیک
- ضربان قلب سریع
- خستگی و ضعف
- تهوع در بزرگسالان و استفراغ در کودکان
- اسهال
- تعریق
- سردرد
- درد عضلانی
- سردرگمی یا هذیان، به ویژه در افراد مسن
- رنگ پوست مبهم یا مایل به زرد یا سیانوز به دلیل کاهش اکسیژن خون
علل ایجاد ذات الریه یا پنومونی
باکتری‌ها و ویروس‌ها عامل اصلی ایجاد ذات الریه هستند. میکروب‌های ایجاد کننده پنومونی می‌توانند در آلوئول‌ها مستقر شده سپس در آنها تکثیر شوند. پنومونی میتواند بیماری مسری باشد. باکتری‌ها و ویروس‌های ایجاد کننده Pneumonia معمولاً از طریق استنشاق آنها، سرفه و عطسه فرد مبتلا یا از طریق لمس اشیاء مشترک با بیمار پخش می‌شوند. بدن گلبول‌های سفید را برای حمله با عفونت می‌فرستد. به همین دلیل کیسه‌های هوا طی این مبارزه ملتهب می‌شوند. در پی آن، کیسه‌های ریه با مایعات و چرک پر شده باعث سینه پهلو می‌شود.
عوامل خطر ایجاد پنومونی
کسانی که بیشتر در معرض خطر پنومونی قرار دارند شامل افرادی هستند که:
- در سنین زیر 5 سال یا بالای 65 سال سن دارند
- سیگار، مقدار زیادی الکل یا هر دو را مصرف می‌کنند
- داشتن شرایط اساسی مانند فیبروز کیستیک، اختلال انسداد مزمن ریوی (COPD)، آسم یا شرایطی که بر کلیه‌ها، قلب یا کبد تأثیر می‌گذارد
- سیستم ایمنی ضعیف یا مختل شده، به عنوان مثال به دلیل ایدز،HIV یا سرطان
- استفاده دارو برای بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD)
- اخیراً از سرماخوردگی یا آنفولانزا بهبود یافته‌اند
- تجربه سوء تغذیه
- فردی که اخیراً در بخش مراقبت‌های ویژه بستری شده
- در معرض برخی مواد شیمیایی یا آلاینده ها قرار گرفته‌اند
درمان ذات الریه چگونه است؟
درمان بستگی به نوع و شدت ذات‌الریه دارد. انواع باکتریایی پنومونی معمولاً با آنتی بیوتیک درمان می‌شوند.
بیشتر مواقع ذات الریه با استراحت و مصرف مایعات زیاد درمان می‌شوند. داروهای ضد ویروسی را می‌توان در درمان آنفولانزا استفاده کرد. انواع قارچی pneumonia معمولاً با داروهای ضد قارچ درمان می‌شود. پزشکان معمولاً داروهای بدون نسخه (OTC) را برای کمک به مدیریت علائم ذات الریه را تجویز می‌کنند. سایر روش‌های درمانی شامل اقداماتی برای کاهش تب، کاهش درد و و سرکوب سرفه می‌باشد.
استراحت و نوشیدن مایعات فروان برای درمان پنومونی بسیار مهم است. هیدراته ماندن به رقیق شدن خلط و مخاط کمک می‌کند و سرفه را آسان تر می‌کند. در صورتی که علائم بدتر شوند یا فرد دارای سیستم ایمنی ضعیف یا سایر بیماریهای جدی باشد ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان ضرورت یابد. در بیمارستان، بیماران به طور کلی با آنتی بیوتیک‌های داخل وریدی و مصرف مایعات درمان می‌شوند.علاوه بر آن، بیماران مبتلا به pneumonia ممکن است به استفاده از اکسیژن اضافی نیاز داشته باشند.
مراقبت از سالمندان اهمیت بالایی دارد. زیرا آنها به دلیل ضعف جسمی و کهولت سن نمی‌توانند به درستی روند درمانی را به تنهایی طی کنند. پرستار سالمندان با اتخاذ روش‌های مراقبتی مؤثر به بهبودی بزرگسال مسن عزیزتان کمک خواهد کرد.
پنومونی در کودکان
در بیشتر کودکان، سیستم ایمنی بدن میتواند در برابر ذات الریه از خود محافظت کند. اگر كودك دچار Pneumonia شود، معمولاً به دلیل عوامل ویروسی است. علائم پنومونی در کودکان شامل:
- مشکل در تنفس
- اشکال در تغذیه
- سرفه
- تب
- تحریک پذیری
- کمبود آب بدن
- کودکان نوپا ممکن است از درد در سینه خود شکایت کنند و ممکن است بعد از سرفه استفراغ کنند.
درمان این بیماری در کودکان شامل استراحت زیاد و مصرف منظم مایعات است. پزشک ممکن است برای پیشگیری از مشکلات شکمی، داروهای بدون نسخه را پیشنهاد کند. باید بدانیم که بزرگسالان نباید در اطراف کودکان سیگار بکشند، خصوصاً اگر ذات الریه داشته باشند. در صورتی که کودکتان به ذات -الریه مبتلا شد، پرستار کودک به خوبی از او مراقبت خواهد کرده و به درمان هر چه سریع‌تر او کمک خواهد کرد.
جلوگیری از ابتلا به پنومونی
برای پیشگیری از بیماری ذات الریه، دو واکسن متفاوت وجود دارد که از ابتلا به شایع ترین علت باکتریایی ذات الریه جلوگیری می‌کنند. این واکسن‌ها طیف گسترده‌ای از عفونت‌های پنوموکوکی را دربرگرفته و بسته به شرایط سلامتی افراد، برای کودکان و بزرگسالان نیز توصیه می‌شود.
1. واکسن کونژوگه پنوموکوکی یا (Prevnar):
Prevenar (PCV13) به طور معمول به عنوان بخشی از واکسیناسیون روزمره کودک درج می‌شود. برای کودکان زیر 2 سال، بزرگسالان بالای 65 سال و افراد بین 2 تا 64 سال با شرایط پزشکی خاص توصیه می‌شود.
2. واکسن پلی ساکارید پنوموکوکی یا پنوموواکس:
پنوموواکس (PPSV23) برای کودکان و بزرگسالانی که بیشتر در معرض خطر ابتلا به عفونت پنوموکوکی هستند توصیه می‌شود که شامل این افراد می‌شود:
- بزرگسالان در سن 65 سال یا بالاتر
- افراد مبتلا به دیابت
- مبتلایان به بیماری مزمن قلب، ریه یا کلیه
- افرادی که مقدار زیادی الکل مصرف می‌کنند یا سیگار می‌کشند
- به افراد بین 2 تا 64 سال که شرایط پزشکی دیگری دارند ممکن است توصیه شود این واکسن را مصرف کنند
واکسن ممکن است بزرگسالان مسن را کاملاً از نظر خطر ابتلا به ذات الریه محافظت نکند، اما میتواند خطر ذات الریه و سایر عفونت‌های ناشی از استرپتوکوک پنومونیه (Streptococcus pneumoniae) از جمله عفونت‌های خون و مغز را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. مراقبت‌های پرستاری برای پیشگیری از پنومونی در سالمندان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. پرستار سالمندان با اقدامات مراقبتی و توجه به آنها در جلوگیری از ابتلا به پنومونی نقش مؤثری دارد. در کنار واکسیناسیون، پزشکان رعایت موارد زیر را توصیه می‌کنند:
- شستن منظم دست‌ها
- هنگام سرفه یا عطسه، مقابل دهان و بینی خود را بپوشانیم
- خودداری از سیگار کشیدن
- تغذیه سالم
- ورزش
- دوری از قرار گرفتن در معرض خلط یا ذرات سرفه دیگران مبتلا به ذات الریه
بیشتر افراد طی 1 تا 3 هفته بعد از شروع سینه پهلو بهبود می‌یابند. افراد در معرض علائم شدید باید اطمینان حاصل کنند که واکسیناسیون خود را ادامه دهند.
تشخیص بیماری ذات الریه یا پنومونی
پزشک با سؤالاتی در مورد علائم و سابقه پزشکیتان شروع خواهد کرد، مثل اینکه آیا شما سیگار می‌کشید و آیا در خانه، مدرسه یا محل کار در اطراف یک بیمار بوده‌اید یا خیر. سپس، آنها به صدای ریه‌های شما گوش می‌دهند. در صورت داشتن ذات الریه، ممکن است هنگام نفس کشیدن صداهای ترک خوردگی، حباب، خس خس یا کاهش صدای نفس در هنگام گوش دادن به قفسه سینه از طریق استتوسکوپ مشکوک به Pneumonia باشد. پرستار سالمند با مشاهده علائم اولیه و گزارش آن به پزشک، نقش مؤثری در درمان به موقع این بیماری دارد.
اگر پزشک احتمال بدهد که شما ممکن است ذات الریه داشته باشید، احتمالاً آزمایشاتی را تجویز خواهند کرد، از جمله:
- آزمایش خون تعداد گلبول‌های سفید را اندازه گیری می‌کند. این مورد کمک می‌کند تا پزشک دریابد که چه میزان عفونت شدید است و علت احتمالی آن مانند وجود یک باکتری، ویروس یا قارچ چیست
- آزمایش خون برای جستجوی علائم عفونت باکتریایی
- اشعه ایکس قفسه سینه برای یافتن عفونت در ریه‌های شما و میزان شیوع آن
- پالس اکسی متری برای اندازه گیری میزان اکسیژن در خون شما
- آزمایش خلط برای بررسی مایعات موجود در ریه برای پیدا کردن علت عفونت می‌باشد و تجزیه و تحلیل آن میتواند تعیین کند که چه ارگانیسم باعث ایجاد Pneumonia می‌شود.
اگر علائم شما در بیمارستان شروع شده باشد یا مشکلات سلامتی دیگری داشته باشید، پزشک ممکن است آزمایش‌های بیشتری از قبیل موارد زیر را برایتان تجویز کند:
- سی تی اسکن برای گرفتن تصویری دقیق تر از ریه‌های شما
- کشت مایع پلور، که در آن پزشک مقدار کمی مایع را از بافتهای اطراف ریه های شما خارج می کند تا به دنبال باکتری هایی باشد که ممکن است باعث ذات الریه شوند.
- کشت خون ممکن است مشخص کند که آیا میکروارگانیسم از ریه ها به جریان خون سرایت کرده است یا خیر.
- آزمایش خون گاز خون شریانی (ABG) مطالعه دقیق‌تری از میزان اکسیژن و دی اکسید کربن بدن و سایر عوامل را فراهم کند.
- برونکوسکوپی گاهی اوقات برای تحقیقات بیشتر استفاده می‌شود. یک لوله نازک، انعطاف پذیر و روشن به نام برونکوسکوپ به داخل ریه‌ها وارد می‌شود.
این روش باعث می‌شود پزشک بخش‌های آلوده راه‌های هوایی و ریه‌ها را مستقیماً معاینه کند. در مدت زمان این کار بیمار تحت بی حسی قرار دارد.
برای ذات الریه واکسن خاصی هم داریم ؟؟
بله واکسیناسیون میتواند بدن را از بیماری های عفونی ایمن کند.