سکته مغزی عازضه ای ناگوار و بسیار جدی است که عوارض بسیاری را برای فرد ایجاد میکند و هنگامی اتفاق می افتد که گردش خون به مغز انجام نشود دو قدم اساسی که می توانید برای کاهش خطر مرگ و ناتوانی در اثر سکته مغزی بردارید این است که عوامل خطر سکته مغزی را کنترل کنید و علائم هشدار دهنده آن را را بدانید هم چنین به دلیل اینکه وقوع سکته مغزی در سالمندان خطر بیشتری دارد، وجود پرستار سالمند کنار آنها در پیشگیری به موقع و ارائه خدمات پرستاری در منزل پس از وقوع سکته مغزی نقش مؤثری دارد.
سکته مغزی چیست؟
سکته مغزی یا “حمله مغزی” هنگامی اتفاق می افتد که گردش خون به مغز انجام نشود. سلول های مغزی میتوانند در اثر کاهش جریان خون و در نتیجه کمبود اکسیژن از بین بروند و انسداد رگ خونی در مغز یا گردن، به نام سکته مغزی ایسکمیک (انسدادی) شایع ترین علت سکته مغزی است و مسئول ایجاد حدود 80 درصد سکته های مغزی است.
این انسداد ها از سه شرط ناشی می شوند اولین آن تشکیل لخته در رگ خونی مغز یا گردن که ترومبوز نام دارد دوم حرکت یک لخته از قسمت دیگری از بدن مانند قلب به مغز، به نام آمبولی و سوم باریک شدن شدید شریان در مغز با نام تنگی عروق.
خونریزی به مغز یا فضاهای اطراف مغز باعث نوع دوم سکته مغزی به نام سکته مغزی هموراژیک میشود.
انواع اصلی سکته مغزی :
- سکته مغزی ایسکمیک: این شایعترین نوع سکته مغزی است که 87٪ از کل موارد را تشکیل می دهد. در این نوع از سکته لخته خون مانع از رسیدن خون و اکسیژن به ناحیه ای از مغز می شود و به دلیل انسداد یا باریک شدن شریان هایی که خون را به مغز می رسانند رخ می دهد. این موضوع باعث ایسکمی یا کاهش شدید جریان خون می شود که به سلول های مغزی آسیب می رساند.
- لخته های خون: اغلب باعث سکته مغزی ایسکمیک می شوند زیرا لخته ها می توانند در عروق مغز و سایر رگ های خونی بدن تشکیل شوند. جریان خون اینها را به شریان های باریک تر در مغز منتقل می کند. وجود رسوبات پلاك چرب در شريان ها نيز ممكن است باعث لخته شدن لكه‌هاي ايسكمي شود.
- سکته مغزی هموراژیک: این اتفاق هنگام پارگی رگ خونی رخ می دهد. این موضوع معمولاً نتیجه آنوریسمها (بیرون زدگی یا بزرگ شدن دیواره یک سرخرگ) یا ناهنجاریهای شریانی (AVM) است . شریان های نشت یافته یا پشت سر هم در مغز می توانند سکته مغزی هموراژیک ایجاد کنند. خون نشت یافته به سلول های مغزی فشار می آورد و به آنها آسیب می رساند همچنین به دلیل خونریزی، کاهش خون رسانی به بافت مغز اتفاق می افتد علاوه بر آن ممکن است خون به فضای بین مغز و جمجمه منتقل شود. داشتن فشار خون بالا، تجربه ضربه جسمی، مصرف داروهای رقیق کننده خون و داشتن آنوریسم می تواند باعث نشت یا ترکیدن رگهای خونی شود.
- حمله ایسکمیک گذرا (TIA): وقتی این اتفاق می افتد که جریان خون به بخشی از مغز برای مدت کوتاهی ناکافی باشد. جریان عادی خون پس از مدت کوتاهی از سر گرفته می شود و علائم آن بدون درمان برطرف می شود. بیش از یک سوم افرادی که دچار TIA می شوند در صورت عدم مداوا، در طی یک سال، مجددا دچار سکته مغزی می شوند در حدود 10-15٪ از افراد ظرف 3 ماه پس از تجربه TIA، دچار سكته مغزی می شوند.
از آنجا که سکته های ایسکمیک و هموراژیک علل و عوارض مختلفی در بدن دارند، هر دو به درمان های مختلفی احتیاج دارند. تشخیص سریع برای کاهش آسیب مغزی مهم است و پزشک را قادر به درمان سکته مغزی با استفاده از یک روش مناسب می کند.
بخش های زیر گزینه های درمانی سکته مغزی ایسکمیک و سکته مغزی، همچنین برخی از نکات توانبخشی عمومی برای هر دو نوع را پوشش می دهد.
علائم سکته مغزی کدام اند و سکته مغزی چه احساسی دارد؟
شناخت علائم سکته مغزی و کمک هرچه سریعتر می تواند منجر به چشم انداز بهتر شود. مداخله زودهنگام می تواند مقدار زمانی که خون رسانی به مغز شما مختل می شود را کاهش دهد در صورت بروز علایم سکته مغزی فورا به پزشک مراجعه کنید. استفاده از سرویس آمبولانس خصوصی تهران باعث میشود بیمار در سریع‌ترین زمان ممکن همراه با مراقبت‌های ویژه به بیمارستان مورد نظر برسد.
نشانه های سکته مغزی اغلب بدون هشدار ظاهر می شوند در ادامه با علائم شایع سکته مغزی در زنان و مردان بیشتر آشنا شوید:
ضعف ناگهانی
ضعف یا بی حسی ناگهانی در بازوها، پاها یا صورت شما نشانه ای از سکته مغزی است به خصوص اگر فقط در یک طرف بدن قرار داشته باشد. ممکن است که هنگامی که لبخند میزنید و همزمان به آینه نگاه کنید، متوجه شوید که تنها یک طرف از صورت شما تظاهرات آن وجود دارد.
اگر هر دو بازو را و بالا ببرید، ممکن است در بلند کردن یک طرف مشکل داشته باشید بسته به شدت آن، سكته مغزی نیز می تواند منجر به فلج یك طرف بدن شود.
سردرگمی ناگهانی
سکته مغزی می تواند باعث سردرگمی ناگهانی شود به عنوان مثال اگر در حال نوشتن یا مکالمه هستید ممکن است به طور ناگهانی در گفتار، تفکر و یا درک گفتار دچار مشکل شوید.
تغییر ناگهانی در بینایی
از بین رفتن یا مشکل در دیدن در یک یا هر دو چشم، یکی دیگر از علائم سکته مغزی است. ممکن است به طور ناگهانی بینایی خود را کاملاً از دست داده یا تاری دید یا مضاعف را تجربه کنید.
از دست دادن ناگهانی تعادل
به دلیل ضعف ممکن است در راه رفتن، از دست دادن تعادل یا هماهنگی حرکات بدن دچار مشکل شوید.
سردرد ناگهانی
اگر سردرد شدید ناگهانی بدون علت مشخصی ایجاد شود ممکن است دچار سکته مغزی شوید بعلاوه ممکن است با سرگیجه یا استفراغ همراه باشد. اگر سابقه سردردهای میگرنی دارید، شناسایی این مورد یا مشکلات بینایی ازعلائم سکته مغزی دشوار است شما میتوانید با پزشک خود در مورد نحوه تعیین سکته مغزی یا میگرن صحبت کنید. از آنجا که سکته مغزی می تواند از مسائل تهدید کننده زندگی باشد پرستار سالمند در کرج به نحوه مؤثری می تواند در شناسایی علائم سکته مغزی به شما یاری رساند.
سکته مغزی می تواند به مشکلات سلامتی طولانی مدت منجر شود. بسته به سرعت تشخیص و درمان، فرد بعد از سكته مغزی می تواند ناتوانی های موقتی یا دائمی را تجربه كند. برخی از افراد نیز ممکن است تجربه کنند:
- مشکلات کنترل مثانه یا روده
- افسردگی
- فلج یا ضعف در یک یا هر دو طرف بدن
- اختلال در ابراز احساسات
علائم سکته مغزی در زنان
در زنان ممکن است برخی از علائم سکته مغزی را که اغلب در مردان همراه نیست، گزارش کنند و علائمی منحصر به فرد را تجربه کنند این موارد می تواند شامل موارد زیر باشد:
- حالت تهوع یا استفراغ
- تشنج
- سکسکه
- ایجاد اشکال درنفس کشیدن
- درد و ضعف عمومی در دو طرف بدن
- غش یا از بین رفتن هوشیاری
- گیجی و توهم و مشکل در حافظه
علائم سکته مغزی در مردان
علائم سکته مغزی در مردان می تواند شامل ضعف عضلانی در یک طرف بدن، مشکلات گفتاری و فلج موقت در یک طرف صورت باشد.
عوارض سکته مغری
دانستن علائم سکته مغزی میتواند به شما کمک کند تا به سرعت اقدام کنید و چشم انداز خود را بهبود ببخشید. درمان زودرس می تواند احتمال زنده ماندن را افزایش داده و خطر عوارض جدی تر سکته را کاهش دهد، که می تواند شامل موارد زیر باشد:
- فلج یا ضعف عضلات در یک طرف بدن
- اشکال دربلعیدن یا صحبت کردن
- از دست دادن حافظه یا مشکل در تفکر و درک زبان
- درد، بی حسی یا احساس سوزن سوزن شدن
- تغییر در رفتار یا خلق و خوی
عوارض بسیاری در بیماران حمله مغزی ایجاد می شود که برخی از آنها به دلیل ناتوانی، قادر به بازگشت به زندگی روزمره نیستند. بیماران از نظر جسمی با کاهش عملکرد بدن، از نظر ذهنی با کاهش شناخت و از نظر عاطفی با افسردگی و اضطراب روبرو هستند .
بازگشت به عملکرد نرمال به شدت حمله مغزی بستگی دارد، چه قسمتهایی از مغز و بدن متوقف شده اند و چه عوارضی ایجاد می شود. بیمارانی که توانایی بلع خود را از دست می دهند ممکن است هنگام خوردن غذا دچار و آسپیراسیون شوند. بیمارانی که در حرکت مشکل دارند و تحرک کمتری دارند ممکن است به دلیل اختلال در تمامیت پوست دچار زخم های فشاری و عفونت شوند. استفاده از خدمات پرستاری مناسب می تواند بسیاری از مشکلات ناشی از عوارض سکته مغزی را کاهش دهد.
عوامل خطر برای سکته مغزی چیست؟
عامل خطر سکته مغری، یک وضعیت یا رفتاری است که بیشتر در افرادی که مبتلا به آن هستند و یا در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به آنها هستند، رخ می دهد. داشتن یک عامل خطر سکته مغزی به معنای وقوع آن نیست از طرف دیگر نداشتن یک عامل خطر به معنای جلوگیری از ایجاد سکته ی مغز نیست اما با افزایش تعداد و شدت عوامل خطر، خطر سکته مغزی افزایش می یابد.
برخی از عوامل سکته مغزی را نمی توان با درمان پزشکی یا تغییر شیوه زندگی اصلاح کرد که شامل:
سن
سکته مغزی در همه گروه های سنی رخ می دهد مطالعات نشان می دهد خطر سکته مغزی در 55 تا 85 سالگی به میزان دو برابر وجود دارد اما سکته های مغزی در دوران کودکی یا بزرگسالی نیز ممکن است رخ دهد. اگر چه سكته مغزی غالباً در دوران سالمندی اتفاق می افتد اما خطر آن در كودكان در حقیقت در دوره پری ناتال (پیش از تولد) بیشترین میزان احتمال وقوع را دارد كه شامل چند ماه آخر عمر جنین و چند هفته اول پس از تولد است.
از آنجا که سکته مغزی در سالمندان عوارض بیشتری را نشان می دهند پرستار سالمند بیمار کمک شایان ذکری در پیشگیری از ابتلا به سکته مغزی و مراقبت های پرستاری پس از وقوع آن می کند.
جنسیت
مردان در سنین جوانی و میانسالی خطر بیشتری برای وقوع سکته مغزی دارند. عموماً طول عمر مردان از زنان کم تر است، به همین دلیل مردان معمولاً در هنگام سکته مغزی جوان تر هستند و از این رو میزان بقای بیشتری دارند.
دارا بودن سابقه خانوادگی سکته مغزی
به نظر می رسد سکته مغزی در برخی خانواده ها شیوع بالایی دارد عوامل متعددی ممکن است در بروز سکته مغزی به صورت خانوادگی نقش داشته باشد. اعضای یک خانواده ممکن است تمایل ژنتیکی به عوامل خطر سکته مغزی، مانند یک پیش بینی ارثی برای فشار خون بالا (فشار خون بالا) یا دیابت داشته باشند. تأثیر یک شیوه زندگی مشترک در بین اعضای خانواده همچنین می تواند به وقوع سکته خانوادگی کمک کند.
عوامل خطر قابل درمان در وقوع سکته مغزی کدامند؟
برخی از مهمترین عوامل خطر قابل درمان برای سکته مغزی عبارتند از:
فشار خون بالا
فشار خون بالا به مراتب قوی ترین عامل خطر سکته مغزی است. فشار خون بالا باعث افزایش دو تا چهار برابر خطر سکته مغزی قبل از سن 80 سالگی می شود اگر فشار خون شما زیاد است، شما و پزشکتان برای کاهش سطح آن به حد طبیعی باید یک استراتژی فردی را تهیه کنید.
برخی از راه های کاهش فشار خون شامل: حفظ وزن مناسب، تغدیه مناسب، محدود کردن استفاه ازنمک، افزایش مصرف میوه و سبزیجات برای این که پتاسیم را در رژیم غذایی خود افزایش دهید و فعالیت بدنی بیشتر کنترل فشار خون همچنین به شما در جلوگیری از بیماری های قلبی، دیابت و نارسایی کلیه کمک می کند.
سیگار کشیدن
استعمال سیگار باعث افزایش دو برابری خطر سکته مغزی ایسکمیک و افزایش چهار برابری خطر حمله مغزی هموراژیک می شود. این ماده با ایجاد مواد چربی (آترواسکلروز) در شریان کاروتید، شریان اصلی گردن که خون را به مغز عرضه می کند ، مرتبط است.
انسداد این شریان معمولا عامل اصلی ایجاد سکته است. همچنین، نیکوتین باعث افزایش فشار خون می شود. مونوکسید کربن ناشی از استعمال سیگار، میزان اکسیژن رسانی خون را به مغز کاهش می دهد و دود سیگار باعث می شود خون شما غلیظ تر و لخته تر شود.
استعمال دخانیات همچنین باعث تشکیل آنوریسم می شود. با ترک سیگار در هر سنی همچنین خطر ابتلا به بیماری های ریه، بیماری های قلبی و تعدادی از سرطان ها از جمله سرطان ریه را کاهش می دهید.
دارا بودن بیماری قلبی
اختلالات شایع قلب مانند بیماری عروق کرونر، نقص دریچه های قلبی، ضربان قلب نامنظم (فیبریلاسیون دهلیزی) و بزرگ شدن یکی از حفره هاب قلب می تواند منجر به ایجاد لخته درخون شود که ممکن است آزاد شود و باعث انسداد رگ های منتهی به مغز شود.
فیبریلاسیون دهلیزی که در افراد مسن شایع تر است پس از سن 80 ازهر چهار سکته یا حمله مغزی سالگی مسئولیت ایجاد یکی از آنها است و با مرگ و میر و ناتوانی بیشتری همراه است. شایعترین بیماری عروق خونی آترواسکلروز است، فشار خون بالا باعث ایجاد آترواسکلروز و آسیب مکانیکی به دیواره رگ های خونی می شود.
علائم هشدار دهنده یا سابقه TIA یا سکته مغزی
اگر در حال تجربه یک TIA (حمله ایسکمیک گذرا) هستید باید فوراً کمک بخواهید. اگر قبلاً دچار TIA یا سكته مغزی شده اید، خطر ابتلا به سكته مغزی بسیار بیشتر از كسی است كه هرگز دچار آن نشده است.
اگر در گذشته دچار سکته مغزی شده اید مهم است که خطر ابتلا به سکته دوم را کاهش دهید چون مغز شما با درخواست از مناطقی که تحت تأثیر سکته قبلی قرار نگرفته اند برای انجام وظیفه مضاعف به شما در بهبودی از سكته مغزی کمک می کند اما این بدان معنی است که سکته مغزی دوم می تواند دو برابر وضعیت بدتری برایتان ایجاد کند.
دیابت
ممکن است فکر کنید این اختلال فقط در توانایی بدن در مصرف قند یا گلوکز تأثیر دارد اما همچنین باعث ایجاد تغییرات مخرب در رگ های خونی بدن، از جمله مغز می شود همچنین اگر میزان قند خون در زمان سکته زیاد باشد، معمولاً آسیب مغزی شدیدتر و گسترده تر از زمانی است که قند خون به خوبی کنترل شده باشد.
فشار خون بالا در بین افراد دیابتی شایع است و خطر ابتلا به سکته مغزی بیشتر شامل آنها می شود. درمان به موقع دیابت می تواند در بروز عوارض منجر به ایجاد حمله مغزی تأخیر ایجاد کند.
عدم تعادل کلسترول
لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) کلسترول (یک ماده چربی) را از طریق خون منتقل می کند و آن را به سلول ها می رساند. میزان بیش از حد آن می تواند باعث ایجاد رسوب کلسترول در رگ های خونی شده و منجر به گرفتگی گشرایین شود. این مسئله که با نام آترواسکلروز شناخته می شود مهمترین علت تنگ شدن رگ های خونی است که منجر به حمله قلبی و سکته مغزی می شود.
عدم تحرک جسمی و چاقی
چاقی و عدم تحرک با فشار خون بالا، دیابت و بیماری های قلبی همراه است. هنگامی که دور کمر به نسبت دور باسن برابر یا بالاتر از مقدار میانی باشد، خطر سکته مغزی ایسکمیک را سه برابر افزایش می دهد.
آیا سکته مغزی می تواند خطر ابتلا به دمانس عروقی را افزایش دهد؟
دمانس عروقی می تواند روند پردازش اطلاعات را برای شما دشوار کند. اگرچه این یک مشکل شایع پس از سکته مغزی است، اما هرکسی که دچار این نوع سکته شود لزوماً در معرض خطر زوال عقل عروقی نیست. خطر وقوع آن در فرد به محل و شدت سكته مغزی بستگی دارد. سن، جنس و سابقه خانوادگی نیز از عوامل مؤثری هستند.
شایان ذکر است بزرگسالان بالای 65 سال که دارای خطر بالای حمله مغزی هستند نیز خطر ابتلا به زوال عقل غیر مرتبط با سکته مغزی دارند. در یک مطالعه که روی 5514 نفر صورت گرفت،مشخص شد كه سكته مغزی عامل خطر زوال عقل است و دمانس سالمندان می تواند عامل خطر سكته مغزی باشد. 9 مطالعه در رابطه با این موضوع نشان می دهد که حدود 10 درصد افرادی که دچار سکته مغزی شده اند، در اولین سال پس از سکته خود دچار زوال عقل نیز می شوند.
جلوگیری از سکته مغزی امکان پذیر است؟
پشگیری همیشه بهترین درمان است به ویژه هنگامی که این بیماری میتواند تهدید کننده زندگی باشد یا باعث تغییر در زندگی می شود. سکته های ایسکمیک اغلب در اثر آترواسکلروزیا سخت شدن شریان ها ایجاد می شود و فاکتورهای خطر مشابه حملات قلبی (انفارکتوس میوکارد، بیماری عروق کرونر) و بیماری عروق محیطی را به همراه دارد. این موارد شامل فشار خون بالا، کلسترول بالا، دیابت و استعمال سیگار است.
یادتان باشد که کسانی که قبلا سکته مغزی کردند باز هم در خطر سکته مغزی مجدد هستند. پس مراقبت از بیمار سکته مغزی در منزل را جدی بگیرید و اعمال زیر را انجام دهید.
- قطع سیگار خطر سکته مغزی ایسکمیک را به حداقل می رساند.
- کنترل مادام العمر فشار خون بالا، خطر سکته مغزی را کاهش می دهد.
بهترین راه برای پیشگیری از سکته مغزی پرداختن به علل اساسی است. می توان با ایجاد تغییر در شیوه زندگی مانند:
- خوردن یک رژیم غذایی سالم
- حفظ وزن متوسط
- به طور منظم ورزش کنید
- سیگار نکشید
خوردن یک رژیم غذایی مغذی به معنی شامل موارد زیادی است:
- میوه ها
- سبزیجات
- غلات کامل
- آجیل و خشکبار
- دانه
- حبوبات
حتما مقدار گوشت قرمز و فرآوری شده گوشت را در رژیم غذایی و همچنین کلسترول و چربیهای اشباع را محدود کنید. همچنین مصرف محدود نمک برای حمایت از فشار خون سالم اهمیت بالایی دارد.
اقدامات دیگری که شخص می تواند برای کاهش خطر سکته یا حمله مغزی انجام دهد عبارتند از:
- سطح فشار خون را کنترل کنید
- مدیریت دیابت
- درمان و کنترل بیماریهای قلبی
- همچنین ایجاد این تغییرات در شیوه زندگی، مصرف داروهای ضد انعقاد یا ضد پلاکت همچنین می تواند خطر ابتلا به سکته مغزی را کاهش دهد.
وجود خدمات پرستاری در منزل برای ایجاد یک سبک زندگی سالم و روش های پیشگیری از وقوع سکته از اهمیت بالایی برخوردار است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
سکته مغزی یک وضعیت اورژانسی است که در آن زمان حرف اول را میزند در صورت مشاهده ی علائم سکته مغزی در کمترین زمان نیاز است تا به دنبال مراقبت های پزشکی باشید تا بیمار را در اسرع وقت بدون اتلاف وقت به بیمارستان منتقل کنید توجه داشته باشید اگر سکته مغزی دیر درمان شود ممکن است ناتوانی ها و آسیب های مغزی افزایش یابد. در صورتی فرد در دوران نقاهت سکته مغزی است میتوانید از خدمات پرستار بیمار در منزل استفاده کنید تا به درستی و دقت کافی از مریض شما مراقبت شود.
علائم سکته مغزی خفیف در زنان چه مواردی است
حالت تهوع و استفراغ، خواب آلودگی، ضعف عمومی، درد، تشنج و اختلال در تنفس میتواند از علائم سکته مغزی خفیف در زنان باشد.