رژیم غذایی مناسب برای سالمندان

سالمندی به سن 60 سال به بالا اشاره دارد، اما روند آن از سال ها قبل شروع می شود. در این دوران از زندگی تغییر نیازهای بدن و اهمیت دادن به تغذیه مناسب بسیار مهم است. نیازهای تغذیه ای سالمندان تحت تأثیر داروها، بیماری ها و پدیده های بیولوژیکی در میانسالی و سالمندی قرار می گیرد و برای افراد مختلف متفاوت است.

مهم ترین توصیه تغذیه ای برای این سنین، تهیه وعده های غذایی ساده و کم حجم است تا تمام نیازهای آن ها را برطرف کند. انتخاب یک برنامه غذایی روزانه صحیح و اصولی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

نکته اصلی در رژیم غذایی سالمندان استفاده از غذاهای کم چرب و کم کلسترول (مانند شیر و لبنیات کم چرب، کره، روغن، خامه و …) کم نمک و سرشار از فیبر است.

تغذیه چیست ؟

تغذیه شامل یک رژیم غذایی سالم و متعادل است تا بدن بتواند مواد مغذی مورد نیاز خود را دریافت کند. مواد مغذی موادی هستند که بدن برای رشد و عملکرد بهتر به آنها نیاز دارد و  شامل ویتامین ها، چربی ها، کربوهیدرات ها، پروتئین ها، آب و مواد معدنی می شود.

تغذیه مناسب در هر سنی مهم است زیرا به شما انرژی می دهد و کمک می کند تا وزن خود را کنترل کنید، همچنین می تواند باعث پیشگیری از بیماری های مختلف مانند پوکی استخوان، فشار خون بالا، مشکلات قلبی، دیابت نوع 2 و انواع سرطان شود.

اهمیت تغذیه برای سالمندان

با افزایش سن، افراد سالمند با کمبود انرژی مواجه می شوند و اشتهای آنها کاهش می یابد. در صورتی که غذا به درستی انتخاب نشود، میزان مواد مغذی ضروری موجود در بدن آنها کمتر از حد مطلوب خواهد بود. با توجه به تغییر نیازهای غذایی، مراقبت های تغذیه ای برای سالمندان بسیار مهم است.

رعایت اصول تغذیه مناسب برای سالمندان باعث می شود که فرد سال ها از عمر خود را در سلامت، نشاط و آسایش سپری کند و کمتر در معرض بیماری های رایجی مانند فشار خون، دیابت، چربی خون و پوکی استخوان قرار گیرد. لازم به ذکر است که تغذیه و عادات غذایی سالمندان در پیشگیری از این بیماری ها موثر است، بنابراین در صورت رعایت اصول صحیح تغذیه سالمندان، خطر ابتلا به انواع بیماری ها در آنها کاهش یافته و کیفیت زندگی آنها را بهبود می بخشد.

بسیاری از بیماری هایی که سالمندان را تحت تاثیر قرار می دهد، نتیجه سوء تغذیه ای است که در دوران شیرخوارگی و جنینی برای آن ها اتفاق افتاده است. سپس این عوامل با تغییراتی که به طور طبیعی با افزایش سن رخ می دهد، خود را نشان می دهند. سرطان روده بزرگ، پروستات و پانکراس  با میزان چربی موجود در رژیم غذایی مرتبط است.

عوامل خطر آتروژنیک مانند فشار خون بالا، دیابت، چربی خون، پوکی استخوان، بیماری های قلبی عروقی، سرطان و عدم تحمل گلوکز بر عوامل رژیم غذایی تأثیر می گذارد. کمبود ریزمغذی ها در سالمندان به دلیل عوامل مختلفی از جمله کاهش مصرف غذا و نداشتن تنوع بسیار شایع است.

سالمندان اغلب از کاهش عملکرد سیستم ایمنی رنج می برند که می تواند منجر به افزایش مرگ و میر در این گروه شود. سایر تغییرات عمده مرتبط با افزایش سن شامل از دست دادن عملکرد شناختی و بدتر شدن اختلال بینایی است که همگی مانعی برای سلامتی و عادات غذایی سالمندان هستند.

مواد غذایی مورد نیاز سالمندان

    گروه غلات

این گروه شامل انواع نان ها به ویژه غلات کامل، برنج، ماکارونی، سیب زمینی و… است. برنامه تغذیه سالمندان باید در روز بسته به نیاز به انرژی و فعالیت بدنی  هر شخص 6 تا 9 واحد از این گروه غذایی را در بر گیرد.

    گروه میوه‌ها و سبزی‌ها

این گروه شامل انواع میوه ها و سبزیجات است که می توانند ویتامین های B، ویتامین های A و C، آهن و فیبر فراوان را تأمین کنند. افراد مسن باید روزانه حداقل دو واحد میوه و سه واحد سبزی مصرف کنند.

    گروه لبنیات

این گروه شامل شیر، پنیر، کشک، ماست، دوغ و بستنی است. غذاهای این گروه سرشار از پروتئین و چربی هستند و می توانند کلسیم، فسفر و سایر مواد مغذی را تأمین کنند. بهتر است هر روز  2 تا 3 واحد از این گروه به غذای سالمندان اضافه کنیم.

    گروه پروتئین‌ها

با افزایش سن، علاوه بر کاهش وزن، پروتئین های بدن نیز کم می شوند. اما در ابن روند نیاز به پروتئین در صورت وجود عفونت یا بیماری محدود نمی شود، بلکه ثابت می ماند یا بالا می رود. توصیه می شود چهل تا شصت درصد انرژی روزانه سالمندان از پروتئین های باکیفیت که شامل تخم مرغ، ماهی، گوشت قرمز،  مرغ، لوبیا و مغزها (گردو، بادام، فندق، پسته و …) می باشد، تأمین شود.

    ویتامین‌ها

ویتامین D یکی از مهم ترین ویتامین ها در رژیم غذایی سالمندان است. افراد مسن با وجود تغییرات استخوانی و کم تحرکی کمتر در معرض نور خورشید قرار می گیرند که این امر خطر ابتلا به پوکی استخوان را در آن ها افزایش می دهد. یکی دیگر از ویتامین های مورد نیاز بزرگسالان ویتامین B12 است که در شیر، پنیر و تخم مرغ یافت می شود و کمبود آن باعث مشکلات گوارشی در رژیم غذایی سالمندان عزیز می شود.

    مایعات

یکی از مشکلات در سنین بالا کم آبی در بدن سالمندان و احساس تشنگی مکرر است. اگر بدن این گروه از افراد با کم آبی مواجه شود ممکن است با خطر ابتلا به عفونت های تنفسی، عفونت های ادراری، زخم بستر و یبوست روبرو شوند. بنابراین وجود 6-8 لیوان آب در رژیم غذایی روزانه سالمندان ضروری است. اگر سالمند شما از نوشیدن آب امتناع کرد می توانید از آب میوه های طبیعی استفاده کنید تا گوارش و عمل دفع راحت تر انجام شود.

تدابیر مهم طب سنتی برای تغذیه اصولی سالمندان

طب سنتی راهکارهای زیادی را برای داشتن زندگی سالم و تغذیه اصولی در همه دوران مخصوصاً در دوران پیری ارائه می کند که چند نمونه آن را می توان این گونه بیان کرد:

• مزاج: از آنجایی که سالمندان در این دوران دارای مزاج سرد و خشک هستند، هوای بهاری را خیلی دوست دارند. این اصل می تواند در مورد شهر، خانه، غذا و حتی برخی از اثاثیه یک سالمند القا شود و باعث می شود تا سالمند ما گوشه گیر و منزوی نشود.
• تغذیه: غذاهای مقوی و سریع الهضم مناسب این گروه است. پس توصیه می کنیم حتی به مقدار کم ولی منظم از این مواد در رژیم غذایی روزانه سالمند خود قرار دهید. تا حد امکان از مصرف غذاهای سرد پرهیز کرده و گوشت گوسفند و مرغ، تخم مرغ عسلی، سوپ و کباب ساده برای وعده های غذایی آن ها آماده کنید. موادی مانند برگ چغندر، شوید، شنبلیله،  انگور، گردو،  کشمش، مویز، انجیر، گلاب، بهارنارنج، عرق بیدمشک، عسل و انواع مرباها مانند زنجبیل، سیب و بالنگ برای سالمندان مفید است.

• خواب و بیداری: معمولاً افراد مسن به دلیل استرس و مسائل اضطرابی خواب مناسب و مطلوبی ندارند و این بسته به مزاج فرد با هم فرق دارد. برای این سنین توصیه می شود تا شام را زود میل کرده و بخوابند.

نوشیدن شیر داغ می تواند به خواب بهتر کمک کند. طول خواب شبانه در افراد مسن کاهش می یابد، اما بسته به درجه حرارت، این مدت متفاوت خواهد بود.

• ورزش و ماساژ: ورزش و ماساژ در صبح برای این گروه بسیار مفید است. به دلیل افت گرمای بدن در این دوران، ورزش بسیار مفید است. هر فرد مسن باید با توجه به شرایط بدنی خود ورزش های هوازی از جمله پیاده روی را انجام دهد.

نکات مهم برای تغذیه سالم سالمندان

ابتدا به شما توصیه می کنیم ذهن خود را از تصورات نادرست در مورد رژیم غذایی بعد از 40 سالگی پاک کنید، از جمله:

• خوردن وعده های غذایی کم به دلیل کاهش متابولیسم

با افزایش سن  جذب ویتامین ها و مواد معدنی مانند روی، آهن، کلسیم و ویتامین B12 کاهش می یابد. به خصوص اگر دارو مصرف می کنید، این روند به سختی انجام می شود.

از سوی دیگر، بسیاری از شما ویتامین D کافی را در سنین پایین دریافت نکرده اید، این همان عاملی است که برای استخوان ها و عضلات شما کافی نیست و در نتیجه بیشتر از سایر مواد مغذی مانند پروتئین، سبزیجات و میوه به آن نیاز دارید.

ابتدا به شما توصیه می کنیم ذهن خود را از تصورات نادرست در مورد رژیم غذایی بعد از 40 سالگی پاک کنید، از جمله:

• خوردن وعده های غذایی کم به دلیل کاهش متابولیسم

با افزایش سن  جذب ویتامین ها و مواد معدنی مانند روی، آهن، کلسیم و ویتامین B12 کاهش می یابد. به خصوص اگر دارو مصرف می کنید، این روند به سختی انجام می شود.

از سوی دیگر، بسیاری از شما ویتامین D کافی را در سنین پایین دریافت نکرده اید، این همان عاملی است که برای استخوان ها و عضلات شما کافی نیست و در نتیجه بیشتر از سایر مواد مغذی مانند پروتئین، سبزیجات و میوه به آن نیاز دارید.

• نیاز به مکمل های بیشتر برای بدن: از آنجایی که بدن برای جذب مواد مغذی مشکل دارد، بسیاری از افراد مکمل‌ های ویتامین D و کلسیم مصرف می ‌کنند. این مکمل ها به حفظ سلامت استخوان های شما کمک می کنند، اما اگر در مصرف مکمل هایی مانند کلسیم زیاده روی کنید ممکن است دچار مشکلات کلیوی مانند سنگ کلیه شوید. بنابراین میزان مصرف مکمل ها باید مطابق با تجویز و نظر پزشک باشد.
• کاهش وعده های غذایی به خاطر نداشتن اشتها: رژیم غذایی فواید زیادی برای بدن دارد. پس کافی است به سه وعده غذایی اصلی پایبند باشید و به بهانه سیر شدن آنها را نادیده نگیرید. حذف یک وعده غذایی از متابولیسم شما پشتیبانی نمی کند، برعکس، ذخیره چربی را افزایش می دهد.
• عدم تغییر عادت ها: پزشکان هر روز با بیمارانی ملاقات می کنند که از تغییر عادات خود ناامید شده اند زیرا فکر می کنند دیگر وقت تغییر را ندارند. اما برای تغییر عاداتی مانند تغییر رژیم غذایی هرگز دیر نیست و می توانید با خوردن غذاهای سالم مانند لوبیا، برنج قهوه ای، آجیل، شیر بدون چربی، تخم مرغ و… چربی سوزی را بالا برده و وزن خود را متعادل کنید.

20 توصیه‌های غذایی برای سالمندان

1. با کاهش فعالیت‌ها، حفظ وزن مناسب و دریافت کالری کمتر نسبت به دوران جوانی 
2. شناخت و آگاهی کامل از نیازهای تغذیه‌ای و اهمیت تغدیه برای سالمندان
3. آگاهی از عدم تداخل مصرف داروها
4. اجتناب از چربی‌های اشباع و ترانس، مصرف چربی و قند کمتر
5. اطمینان از مصرف مواد مغذی، ویتامین ها، مواد معدنی
6. مصرف به اندازه مایعات و مواد دارای فیبر، میوه هایی چون آلو و زردآلو با توجه به مشکل یبوست در بیشتر سالمندان
7. مصرف غذاهایی که نیاز به جویدن کمتر داشته یا غذاهای نرم و مایع (آبمیوه، سوپها، آشهای کم حبوبات، پوره، گوشت های نرم شده و …)
8. رعایت رژیم غذایی کم سدیم برای سالمندان دارای فشار خون
9. رعایت رژیم غذایی سالمندان دیابتی
10. احترام به عادات غذایی فرد سالمند برای جلوگیری از در خطر افتادن احساسات و عواطف و روحیات آنها
11. حفظ رفتاری با ملایمت و روابط دوستانه پرستار سالمند در منزل
12. در کنار اعضای خانواده میل نمودن غذا، سرو غذا بصورت ترقیب کننده و جذاب برای سالمندان کم یا بی اشتها
13. حداقل روزی 5 وعده غذا و در هر وعده به مقدار غذا کم باشد
14. حفظ ساعات خواب مناسب، عدم مصرف چای و قهوه قبل از خواب، در صورت کم خوابی مصرف شیر قبل از خواب توصیه می‌شود.
15. برای هرفرد، وعده‌های غذایی صبحانه، نهار و شام با یک رژیم غذایی متناسب با قد و وزن 
16. اجتناب از مصرف الکل و کشیدن سیگار 
17. محدودیت مصرف تخم مرغ به 3 عدد در هفته
18. پرهیز از مصرف سبزی‌های نفاخ مثل کلم و گل کلم، غذاهای چرب و سرخ شده، ادویه، سس مایونز
19. با توجه به تجویز رژیم‌های غذایی، پرستار سالمند در منزل موجودی مواد غذایی در محل را بررسی کرده و در صورت عدم موجودیت از جایگزین های آن استفاده کند یا تهیه نماید.
20. مصرف مواد غذایی دارای ویتامین D، B12، کلسیم، اسیدهای چرب امگا3، منیزیم، فیبر، روی، آهن 

نقش پرستار در کنترل رژیم غذایی سالمندان

تهیه هر روز یک وعده غذایی کاملاً متعادل و سالم روی میز، چه رسد به سه وعده، می‌تواند برای هرکسی یک چالش باشد. خصوصاً اگر سالمند عزیز شما نیازهای ویژه‌ای در رژیم غذایی داشته باشد یا حتی در چشیدن غذایی که درست می‌کنید مشکل دارد. اما غذا سوخت بدن است و ممکن است بخشی از روند درمانی بیمار باشد. برای یک بزرگسال مسن که یک بیماری طولانی مدت دارد، تغذیه خوب اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. باید بدانید که به تغذیه یک سالمند بیمار باید توجه فراوانی کرد زیرا یک رژیم غذایی غنی بخشی از روند درمان اوست.

دادن مواد مغذی مناسب به بدن و حفظ وزن سالم می‌تواند به تحرک و حفظ استقلال سالمندان کمک کند. همچنین باعث صرفه جویی در وقت و هزینه‌ها می‌شود. این امر خصوصاً در مواردی که افراد مسن به بیماری مزمن مانند دیابت یا بیماری قلبی مبتلا هستند، بسیار صادق است. خدمات نگهداری سالمند در منزل در با ایجاد تغییرات مؤثر در رژِیم غذایی سالمندان از بروز بسیار از بیماریها در آنها جلوگیری کرده و منجر به حفظ سلامتشان می‌شود.

تغییراتی که رژیم غذایی سالمندان را تحت تأثیر قرار می‌دهد

بعد از 40 سالگی هر سال متابولیسم بدن ما کند می‌شود و غالباً از نظر جسمی فعالیت کمتری داریم. این موضوع باعث می‌شود که برای جلوگیری از افزایش وزن، عادت‌های غذایی سالم و ورزشی را رعایت کنیم .بسیاری از سالمندان به دلیل افزایش وزن و چاقی باعث بروز بیماریهای متعددی در سالمندان می‌شود. همچنین کم تحرکی و درد زانو را ایجاد می‌کند.

افراد مسن ابتدا به دلیل حواس ضعیف شده حساسیت به طعم های شور و تلخ را از دست می‌دهند، بنابراین ممکن است تمایل داشته باشید که به غذای خود بیشتر از قبل نمک بزنند . حتی اگر افراد مسن کمتر از افراد جوان به نمک نیاز داشته باشند. برای چاشنی غذا به جای نمک، از گیاهان، ادویه‌ها و روغن‌هایی سالم مانند روغن زیتون در رژیم غذایی سالمندان استفاده کنید. برخی از مشکلات سلامتی یا عوارض داروها می‌توانند بر اشتها یا بر طعم آنها تأثیر منفی بگذارند و این موضوع باعث می‌شود تا افراد مسن بیش از حد قند یا نمک مصرف کنند.

همچنین به دلیل کند شدن عملکرد سیستم گوارشی، با افزایش سن بزاق و اسید معده کمتری تولید می‌شود. در نتیجه تولید و پردازش برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند B12 ، B6 و اسید فولیک را برای بدن دشوار می‌کند، که برای حفظ هوشیاری ذهنی و گردش خون لازم هستند. به همین منظور افراد مسن باید میزان فیبر مصرفی خود را بالا برده و در مورد مکمل‌های مورد نیازشان با پزشک خود صحبت کنند.

خدمات مراقبتی و پرستاری آسانیسم به منظور کمک به افراد مسن و افزایش کیفیت زندگی آنها برایتان ارائه می‌شود. یک پرستار سالمند حرفه‌ای با مشورت پزشک نظارت دقیقی بر رژیم غذایی سالمندان خواهد داشت. کافی است تا با آسانیسم تماس بگیرید تا کارشناسان ما به بهترین نحو شما را راهنمایی کنند.