علائم سرطان خون

برای علائم سرطان خون ابتدا باید بدانید که خون شما حدود 8 درصد از وزن طبیعی بدن شماست و نقش مهمی در عملکرد بدن شما دارد. از آنجا که خون در سیستم عروقی شما گردش می کند، تمام اعضای بدن شما را با اکسیژن، مواد مغذی، هورمون ها و آنتی بادی ها تأمین می کند. 

خون از مخلوط تقریبا مساوی از پلاسما (مایعی که سلول ها، مواد زائد و مواد مغذی را از جمله موارد دیگر منتقل می کند) و سلول های خونی (گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت ها) ساخته شده است.

سرطان خون چیست ؟

سرطان خون هنگامی رخ میدهد که معمولاً در نتیجه تولید مثل غیرطبیعی و بیش از حد گلبول های سفید خون است. سرطان های خون (از جمله لوسمی، لنفوم و میلوما) در مردان بیشتر از خانم ها شایع است. 

لوسمی کودکان حدود 25 درصد از کل سرطان های کودکان را تشکیل می دهد. سرطان های خون بر سلول های خونی و مغز استخوان تأثیر می گذارند و این سرطان ها شیوه رفتار سلول های خونی و عملکرد آنها را تغییر می دهند. استفاده از خدمات پرستاری، در تشخیص به موقع علائم سرطان خون و بهبود در روند درمان آن می تواند مؤثر است.

سه نوع سلول خون داریم:

• گلبول های سفید به عنوان بخشی از سیستم ایمنی بدن که با عفونت مبارزه می کنند.
• گلبول های قرمز خون که اکسیژن را به بافت ها و اندام های بدن شما منتقل می کنند و دی اکسید کربن را به ریه های شما می رسانند تا بتوانید آن را از بدن خارج کنید.
• پلاکت ها هنگام آسیب دیدگی و جراحت به لخته شدن خون کمک می کنند.

انواع سرطان خون

1. لوسمی
2. لنفوم
3. میلوما

سرطان خون نوع لوسمی

لوسمی، سرطان بافت های خون ساز بدن از جمله مغز استخوان و سیستم لنفاوی است. پزشکان لوسمی را براساس سرعت پیشرفت آن و نوع سلول های درگیر آن طبقه بندی می کنند. لوسمی معمولاً  گلبول های سفید خون را شامل می شود ( گلبول های سفید شما مبارزان قوی در برابر عفونت هستند) آنها به طور معمول، همانطوری که بدن شما به آنها احتیاج دارد رشد می کنند و تقسیم می شوند. اما در مبتلایان به لوسمی، مغز استخوان باعث ایجاد گلبولهای سفید غیرطبیعی می شود، که عملکرد مناسبی ندارند.

انواع طبقه بندی لوسمی

یک گلبول سفید در طول عمر خود چندین مرحله را طی می کند.

لوسمی حاد: در لوسمی حاد، سلول های در حال رشد به سرعت تکثیر می شوند. این سلول ها نابالغ (بلاست) غیر طبیعی هستند و نمی توانند عملکردهای عادی خود را انجام دهند بنابراین بیماری به سرعت بدتر می شود. لوسمی حاد به درمان تهاجمی و به موقع نیاز دارد.

لوسمی مزمن: انواع مختلفی از لوسمی مزمن وجود دارد . برخی از آنها سلول های زیادی تولید می کنند و برخی باعث تولید تعداد کمی از سلول ها می شوند. 

در لوسمی مزمن سلول های خونی بالغ تر هستند. این سلول های خونی کند تر تکثیر یا تجمع می یابند و می توانند به طور طبیعی برای مدتی کار کنند. برخی از انواع سرطانِ خون مزمن در ابتدا بدون بروز علائم اولیه ایجاد شده و می توانند سال ها بدون تشخیص و بروز علائم باقی بمانند.

بستگی به نوع لوسمی و سایر عوامل آن، درمان سرطان خون می تواند پیچیده باشد. اما روش ها و منابعی وجود دارند که به موفقیت شما در درمان کمک می کند. پرستار بیمار در منزل به طور موثری می تواند شما را در این زمینه راهنمایی کند.

اولین علائم سرطان خون در زنان و مردان در نوع لوسمی چیست؟

شایعترین علائم اولیه سرطان خون لوسمی بستگی به نوع آن متفاوت هستند. ولی علایم و نشانه های مشترک سرطانِ خون در زنان و مردان شامل موارد زیر است:

• ضعف و خستگی مداوم
• عفونت های مکرر یا شدید
• کاهش وزن ناخواسته و بدون تلاش
• تورم گره های لنفاوی و بزرگ شدن کبد یا طحال
• خونریزی های آسان یا کبودی
• تب و لرز
• لکه های قرمز ریز در پوست شما (petechiae)
• خون ریزی مکرر بینی
• تعریق شبانه بیش از حد

علائم سرطان خون در زنان

علائمی مانند خستگی و تعریق شبانه در دوران یائسگی و قبل از این دوره در زنان و خونریزی های غیرطبیعی شدید میتواند از علائم ابتلا به سرطان خون در خانم ها باشد پس لازم است اگر علامت مشکوکی در خود دیدند سریعا به پزشک خود اطلاع دهند.

علائم سرطان خون در مردان

علام سرطان خون در مردان موارد گفته شده ای است که در بالا به آن اشاره شد اما در برخی ممکن است دچار علائم اختصاصی نشوند پس باید در صورت علائم غیرطبیعی با پزشک خود مشورت کنند.

هم چنین لوسمی باعث ایجاد علائم در اندام هایی که  سلول های سرطانی به آن نفوذ کرده می شود. به عنوان مثال، اگر سرطان در سیستم عصبی مرکزی گسترش یابد، می تواند باعث سردرد، حالت تهوع و استفراغ، سردرگمی، از دست دادن کنترل عضلات و تشنج شود. لوسمی همچنین می تواند به قسمت های دیگر بدن شما گسترش یابد از جمله:

• ریه ها
• دستگاه گوارش
• قلب
• کلیه ها
• بیضه ها

نحوه طبقه بندی لوسمی

پزشکان لوسمی را براساس سرعت پیشرفت و نوع سلول های درگیر آن طبقه بندی می کنند.

انواع عمده لوسمی عبارتند از:

• لوسمی لنفوسیتی حاد (ALL): که به سرعت پیشرفت می کند، سلول های سالم تولید کننده لنفوسیت های عملکردی را با سلول های لوسمی که قادر به رشد مناسب نیستند، جایگزین می کنند. این نوع سرطان از خون، شایع ترین نوع لوسمی در کودکان مخصوصا در سن زیر پنج سال است.
• لوسمی حاد میلوژن (AML): ممکن است در کودکان و بزرگسالان رخ دهد. طبق برنامه نظارت، اپیدمیولوژی و نتایج نهایی انستیتوی ملی سرطان (NCI)، حدود 21000 مورد جدید AML، سالانه در ایالات متحده تشخیص داده می شود. این نوع شایع ترین لوسمی حاد در بزرگسالان است.
• لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL): یک سرطان معمولاً آهسته است که در لنفوسیت ها، در مغز استخوان شروع می شود و به خون گسترش می یابد. معمولا در افراد بالای 55 سال تأثیر دارد و در کودکان بسیار به ندرت مشاهده می شود. این نوع لوسمی، شایع ترین لوسمی مزمن در بزرگسالان است که در مردان بیشتر از زنان رخ می دهد. به دلیل مزمن بودن آن این امکان وجود دارد که سال ها نشانه های آن بروز نکند و بدون نیاز به درمان احساس خوبی داشته باشید.
• لوسمی میلوژن مزمن (CML): در سلول های تشکیل دهنده مغز استخوان شروع می شود و سپس با گذشت زمان، در خون پخش می شود. سرانجام این بیماری در مناطق دیگر بدن نیز گسترش می یابد. این نوع سرطان عمدتاُ در بزرگسالان  رخ می دهد. در فرد مبتلا به CML ممکن است قبل از ورود به مرحله ای که سلول های لوسمی با سرعت بیشتری رشد می کنند، ماه ها یا سال ها علائم کمی داشته یا نداشته باشد.

انواع دیگر که شامل لوسمی سلول مایع، سندرم های میلوسیپلاسمی و اختلالات میلوپرولیفراتیو  در دسته سرطان های خون نادر می باشد.

چه زمانی برای سرطان خون مراجعه به پزشک الزامیست؟

در صورتی که علائم سرطان خون ذکر شده به صورت  مداوم در شما بروز یافت باید با پزشک ملاقات کنید. علائم لوسمی اغلب مبهم و خاص نیستند. توجه کنید که امکان دارد علایم سرطان خون اولیه نادیده گرفته شود زیرا می تواند شبیه علائم آنفولانزا و سایر بیماریهای شایع باشد. در نظر داشته باشید که استفاده به موقع از خدمات پرستاری در منزل تهران می تواند از نگرانی شما کاسته و به نحوه صحیح، شما را به پزشک متخصص راهنمایی کند. در این صورت زمان شما برای تشخیص به موقع بیماری هدر نخواهد رفت.

سرطان خون نوع لنفوم

سیستم لنفاوی شما دارای گلبول های سفید خون  به نام لنفوسیت ها است که به مبارزه با عوامل بیماری زا و حفظ ایمنی بدن می پردازند. لنفوم باعث ایجاد لنفوسیت هایی می شود که خارج از کنترل بدن رشد می کنند و مبارزه با عفونت را برای شما سخت تر می کند.

گره های لنفاوی متورم نشانه اصلی لنفوم است. ممکن است متوجه توده در گردن، زیر بغل یا کشاله ران شوید. علاوه بر آن، گره های لنفاوی ممکن است بر روی اندام های شما فشار وارد کند و باعث سرفه، تنگی نفس یا درد در قفسه سینه، شکم یا استخوان شود. طحال ممکن است بزرگتر شده و منجر به این شود که احساس نفخ کنید.

برخی دیگر از نشانه ها و علائم سرطان خون لنفوم عبارتند از:

• تب
• تعریق شبانه
• احساس خستگی
• کاهش وزن غیر طبیعی
• خارش پوست

افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند احتمال ابتلا به لنفوم در آنها بالاتر است. عفونت با ویروس ایدز یا هلیکوباکترپیلوری شانس ابتلا به این سرطان را افزایش می دهد.

لنفوم بیشتر در افراد 15 تا 35 ساله و بالای 50 سال تشخیص داده می شود.

سرطان خون نوع میلوما

سرطان سلول های پلاسما در مغز استخوان است. سلول های پلاسما نوع دیگری از سلول های مبارزه کننده هستند که آنتی بادی هایی را علیه  بیماری ها تولید می کنند. میلوما با آسیب به مغز استخوان، باعث می شود که سلول های پلاسمائی را  تولید کند که از کنترل خارج شده. در این شرایط بدن شما را از ساخت سلول های خون سالم به اندازه کافی بازمی دارد هم چنین منجر شده که این سلول ها  آنتی بادی هایی را تولید کنند که  دیگر قادر به مبارزه با عفونت ها نیستند. علاوه بر آن، نوعی مواد شیمیایی در خون شما را آزاد می کنند که می تواند به اندام ها و بافت های شما آسیب برساند.

این سرطان اغلب به نام مولتیپل میلوما خوانده می شود زیرا در بسیاری از قسمت های مغز استخوان شما دیده می شود. شانس ابتلا به آن در مردان بالای 50 سال بیشتر است.

علائم سرطان خون میلوما

برخی از فرم ها سریعتر از سایرین وخیم تر می شوند، اما نشانه ها و علائم سرطان خون معمولاً تا زمانی که شما این بیماری را برای مدتی نداشته باشید بروز پیدا نمی کنند. این علائم شامل:

• درد استخوان: شایعترین علائم سرطان خون میلوما، درد جدی و طولانی مدت است که معمولاً در ناحیه پشت یا دنده شما وجود دارد. سلول های سرطانی ماده شیمیایی را آزاد می کنند که روند رشد و بهبود طبیعی استخوان ها را متوقف می کند. در نتیجه آنها نازک و ضعیف می شوند و به راحتی می شکنند. آسیب دیدگی به استخوان های ستون فقرات شما می تواند بر اعصاب شما فشار آورده و باعث ایجاد درد یا ضعف در پاها،  شوزن سوزن شدن در بازوها و از بین رفتن کنترل روده یا مثانه شود.
• هایپرکلسمی: مولتیپل میلوما باعث بالا رفتن کلسیم در خون شما می شود. این موضوع می تواند منجر به:
• حالت تهوع و درد معده
• تشنگی و ادرار بیش از حد
• یبوست
• از دست دادن اشتها
• ضعف
• گیجی

شایعترین نشانه ها و علائم سرطان خون در کودکان

در اکثر موارد علت سرطان خون در کودکان مشخص نمی شود. علائم سرطان خون لوسمی می تواند در یک کودک متفاوت باشد. علائم لوسمی مزمن عموماً به آهستگی بروز می کند، اما در لوسمی حاد ممکن است ناگهان ظاهر شود.

 برخی از این نشانه ها می توانند به راحتی با علائم بیماری های شایع دوران کودکی اشتباه گرفته شوند. داشتن برخی از این علائم ذکر شده لزوماً به این معنا نیست که کودک شما به سرطان‌خون مبتلا شده است.

متداولترین علائم سرطان خون در کودکان شامل موارد زیر است:

کبودی و خونریزی

کودک مبتلا به لوسمی ممکن است بعد از یک آسیب جزئی بیش از حد انتظار خونریزی کند. همچنین این امکان وجود دارد که به راحتی کبود شود. ممکن است لکه های قرمز کوچکی روی پوست یا پتشیا وجود داشته باشد که به دلیل رگ های خونی ریز ایجاد می شود. توانایی لخته شدن خون به پلاکت های سالم آن بستگی دارد. در كودك مبتلا به لوسمی، آزمایش خون تعداد پلاكت را به صورت كم، غیرطبیعی را نشان می دهد.

درد و اشتهای ضعیف

کودک مبتلا به لوسمی ممکن است از درد معده شکایت کند. این امر به این دلیل است که سلولهای لوسمی می توانند در طحال، کبد و کلیه جمع شده و باعث بزرگ شدن آنها می شوند. در بعضی موارد ممکن است پزشک بتواند اعضای بزرگ شده شکم را احساس کند. همچنین کودک ممکن است اشتهای ضعیفی داشته باشد یا نتواند مقدار طبیعی غذا را بخورد. کاهش وزن رایج است.

مشکل در تنفس

سلول های لوسمیک توانایی جمع شدن در اطراف تیموس که یک غده در پایین گردن است را دارند. این مسئله می تواند باعث تنگی نفس یا  اشکال در آن شود. همچنین مشکل تنفس می تواند ناشی از تورم غدد لنفاوی در قفسه سینه باشد که به مجاری هوایی فشار می آورد. این امکان وجود دارد که کودک مبتلا به لوسمی سرفه یا خس خس کند.

عفونت های مکرر

WBCs (گلبول های سفید) برای مقابله با عفونت ضروری هستند. اما WBCs نابالغ  درسرطان خون قادر به انجام عملکرد صحیح نیستند. کودک مبتلا به لوسمی ممکن است دوره های مکرر یا طولانی مدت عفونت های ویروسی یا باکتریایی را تجربه کند که علائم سرطان خون این نوع شامل سرفه، تب و آبریزش بینی است. این عفونت ها حتی با استفاده از آنتی بیوتیک ها یا سایر روش های درمانی بهبودی نشان نمیدهند.

ورم

تورم از دیگر علائم سرطان خون می باشد. غدد لنفاوی خون را فیلتر می کنند. اما سلول های لوسمی گاهی در غدد لنفاوی جمع می شوند. این موضوع می تواند باعث تورم در نقاط زیر شود:

• زیر بازوی فرزندتان
• در گردنشان
• بالاتر از استخوان ترقوه
• در کشاله ران

اسکن MRI و CT ممکن است غده های لنفاوی متورم شکم یا داخل قفسه سینه را نشان دهد.

یک تیموس بزرگ شده می تواند روی رگ هایی فشار آورد که خون را از بازوها و سر به قلب منتقل می کند. این فشار می تواند باعث جمع شدن خون شده و منجر به تورم صورت و بازوها شود. امکان دارد که سر، بازوها و قفسه سینه فوقانی رنگ مایل به آبی به خود بگیرد. علائم دیگر شامل سردرد و سرگیجه است.

درد استخوان و مفاصل

بدن، خون را در مغز استخوان تولید می کند. لوسمی باعث شده که سلول های خونی با سرعت بیشتری تولید مثل کرده و منجر به ازدحام شدید سلول های خونی شوند. این سلول ها نیز می توانند درد استخوان ها و مفاصل را ایجاد کنند. برخی از کودکان مبتلا به لوسمی ممکن است از کمردرد شکایت کنند.

کم خونی

گلبول های قرمز (RBCs) به توزیع اکسیژن در بدن کمک می کند. ازدحام بیش از حد این سلول ها به دلیل سرطان، تولید گلبول های کافی را دشوار می سازد. این موضوع منجر به بیماری کم خونی می شود. علائم این بیماری شامل خستگی، پوست کم رنگ و تنفس سریع است. برخی از کودکان نیز احساس ضعف دارند.

استفاده به موقع از خدمات پرستاری در منزل، می تواند در تشخیص به موقع این سرطان، مخصوصا در کودکان و سالمندان نقش بسزایی داشته باشد.

تشخیص سرطان خون

در صورت وجود برخی عوامل خطرزای خاص یا علائم شایع دیگر، ممکن است به لوسمی مشکوک شوید. پزشک شما با یک تاریخچه کامل و معاینه جسمی شروع می کند، اما لوسمی را نمی توان با معاینه فیزیکی به طور کامل تشخیص داد. در عوض، پزشکان از آزمایش خون بیوپسی (نمونه گیری) و تصویربرداری برای تشخیص استفاده می کنند.

آزمایشات تشخیصی سرطانِ خون

تعداد آزمایش های مختلفی وجود دارد که از آنها برای تشخیص سرطان خون استفاده می کنند. از جمله شمارش کامل تعداد سلول های خون از جمله گلبول های سفید، گلبول های قرمز و پلاکت ها. هم چنین مشاهده خون شما در زیر میکروسکوپ می تواند تعیین  کننده ظاهر غیر طبیعی سلول ها باشد.

بیوپسی (نمونه گیری بافتی) را می توان از مغز استخوان یا غدد لنفاوی برداشت کرد تا به دنبال شواهدی از سرطان خون بود. این نمونه های کوچک می توانند نوع سرطان خون و میزان رشد آن را مشخص کنند. بیوپسی ازارگان های دیگر مانند کبد و طحال برای آگاهی از گسترش سرطان به این اندام ها می باشد.

ارزیابی پیشرفت سرطان خون

تعدادی از تست های دیگر می توانند برای ارزیابی پیشرفت این بیماری استفاده شوند:

• فلوسیتومتری که DNA سلول های سرطانی را بررسی کرده و میزان رشد آنها را تعیین می کند.
• آزمایشات عملکرد کبد نشان می دهد که آیا سلول های لوسمی بر کبد تأثیر می گذارد یا خیر.
• آنالیز مایع نخاعی را قرار دادن یک سوزن نازک بین مهره های کمر شما انجام می شود. این به پزشک شما اجازه می دهد تا مایعات نخاعی را جمع کند و تشخیص دهد که آیا سرطان به سیستم عصبی مرکزی شیوع یافته است یا خیر.
• آزمایشات تصویربرداری مانند اشعه ایکس ، سونوگرافی و اسکن CT، به پزشکان کمک می کند تا هرگونه آسیب به اندام های دیگر ناشی از لوسمی را جستجو کنند.

درمان سرطان خون

لوسمی معمولاً توسط یک متخصص هماتولوژی معالجه می شود.  این درمان بستگی به نوع و مرحله سرطان دارد. برخی از انواع سرطانِ خون به آرامی رشد می کنند و نیازی به درمان فوری ندارند.  با این حال، درمان سرطان خون معمولاً شامل یک یا چند مورد از موارد زیر است:

• شیمی درمانی: برای از بین بردن سلول های لوسمی از داروها استفاده می کند. بسته به نوع سرطان خون ممکن است یک داروی منفرد یا ترکیبی از داروهای مختلف مصرف شود.
• پرتودرمانی: از پرتوی پرانرژی برای آسیب رساندن به سلول های لوسمی و مهار رشد آنها استفاده می کند. تشعشع را می توان در یک ناحیه خاص یا به کل بدن شما اعمال کرد.
• پیوند سلول های بنیادی: مغز استخوان بیمار را با مغز یک استخوان سالم که یا برای خودش  (به نام پیوند اتولوگ) یا از یک اهدا کننده دیگر، جایگزین می کنند. به این روش پیوند مغز استخوان نیز گفته می شود.
• درمان بیولوژیکی یا سیستم ایمنی: از درمان هایی استفاده می شود که به سیستم ایمنی بدن کمک کرده تا سلول های سرطانی را تشخیص داده و به آنها حمله کند.
• درمان هدفمند از داروهایی که منجر به آسیب پذیری در سلول های سرطانی شده، استفاده می کنند.
• چشم انداز بلند مدت

چشم انداز طولانی مدت برای افرادی که مبتلا به سرطان خون هستند بستگی به نوع سرطان آنها و مرحله تشخیص آنها دارد. هرچه زودتر لوسمی تشخیص داده شده و هر قدر سریعتر درمان شود، احتمال بهبودی زیاد تر می شود. 

عوامل تاثیرگذار بر سرطان خون

برخی از عوامل مانند سن بالاتر داشتن گذشته اختلالات خونی و جهش های کروموزومی می توانند روی سرطان خون تأثیر بگذارند.

عواملی که خطر ابتلا به برخی از انواع سرطان خون را افزایش می دهد عبارتند از:

• درمان قبلی سرطان: افرادی که انواع خاصی از شیمی درمانی و پرتودرمانی برای سایر سرطان ها داشته اند، در معرض خطر ابتلا به انواع خاصی از لوسمی هستند.
• اختلالات ژنتیکی: به نظر می رسد ناهنجاری های ژنتیکی در ایجاد سرطان خون نقش دارند. برخی از اختلالات ژنتیکی مانند سندرم داون با افزایش خطر ابتلا به علائم سرطان خون و این بیماری همراه است.
• قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص: قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی مانند بنزن  که در بنزین یافت شده و در صنایع شیمیایی مورد استفاده قرار می گیرد، با افزایش خطر ابتلا به برخی انواع لوسمی همراه است.
• سیگار کشیدن: سیگار کشیدن خطر ابتلا به لوسمی حاد میلوژن را افزایش می دهد.
• سابقه خانوادگی سرطان خون: اگر اعضای خانواده شما به سرطان خون مبتلا شده اند، ممکن است خطر ابتلا به این بیماری بیشتر شود.

با این حال، بسیاری از افراد با عوامل خطرزای شناخته شده ذکر شده، مبتلا به لوسمی نشده و بسیاری از مبتلایان به سرطان خون هیچ یک از این عوامل خطر را ندارند.

زندگی با سرطان

ما می دانیم که سرطان و درمان آن چقدر سخت است. سبک زندگی  مورد علاقه شما مختل و تغییر خواهد یافت. در این مدت، مبارزه با نگرانی های مداوم در مورد سرطان و درمان متداول است. در این مدت بسیاری از گروه های خبره برای پشتیبانی از شما وجود دارند. استفاده از مراقب بیمار و دیگر خدمات پرستاری می توانند کمک شایان ذکری به فرد مبتلا به سرطان و خانواده او کند. حفظ روحیه در این دوران می تواند در روند درمانی بسیار حائز اهمیت باشد. 

پرستار با ایجاد انگیره در بیمار و مراقبت مناسب از او نقش مؤثری در درمان و ایجاد بهبودی در بیمار دارد. همچنین شما می‌توانید از سرویس همراه بیمار در بیمارستان نیز استفاده کنید.

سخن آخر

سرطان خون بیماری است که میتواند در هر سن و در هر جنسیتی رخ دهد و علائم سرطان خون میتواند با آنفولانزا مشابه باشد.

در برخی موقعیت ها نیز میتواند علایم سرطان خون به آرامی بروز پیدا کند و باعث شود بیمار به آن توجهی نداشته باشد پس بهتر است با داشتن علائم بالا پیگیری های لازم را به پزشک مربوطه انجام دهید.