توهم به عنوان یکی از مهم‌ترین نشانه‌های روان پریشی محسوب می‌شود و به این معناست که فرد احساسات و ادراک‌های اشتباهي بر مبنای خیال داشته باشد و نه واقعیت. به بیان دیگر فرد دچار توهم، چیزی را حس کرده یا می‌فهمد که اساساً وجود خارجی ندارد.
عموماً افراد دچار توهم خیلی سخت می‌پذیرند که آنچه حس می‌کنند (به کمک یکی از حواس پنج‌گانه نه لزوماً شنیدن یا دیدن) غیر واقعی است. توهم میتواند نشانه بروز بیماری‌های روانی ابتدایی یا پیشرفته باشد. بعضی از خطرناک‌ترین انواع بیماری‌های روانی اغلب با توهم همراه هستند.
انواع توهم از نظر حواس پنج‌گانه
- توهم شنوایی در این نوع توهم فرد مبتلا صداهایی می‌شنود که وجود ندارند و این صداها معمولاً دستوراتی را به او می‌دهند یا او را آزار می‌دهند.
- توهم بینایی در این نوع توهم فرد چیزی را می‌بیند که وجود خارجی ندارد.
- توهم بویایی ممکن است فرد حتی بوهايي را حس کند که اصلاً وجود خارجی ندارند.
- توهم لمسی فرد حس می‌کند چیزی روی بدن یا دست او حرکت می‌کند.
علت توهم در افراد
شیوع توهم ها ممکن است بدلیل بیماری یا اختلال در سلامت روان نباشد. دیگر دلایل توهم در افراد را می توان به بیماری روانی، مصرف مواد مخدر، روان‌گردان و توهم‌زا و بعضی گیاهان و عوامل محرک نیز اشاره کرد.
پارانویا نوعی از توهم
نوعی از توهم به نام اختلال توهم یا پارانويا وجود دارد که فرد عموماً دچار توهم شده اما این توهم ها میتواند بسیار دور از ذهن باشد یا نباشد. مثلاً فرد ممکن است فکر کند که کسی در کشوری دیگر او را دوست دارد اما در واقع این‌گونه نباشد یا در نوع دور از دسترس ممکن است فکر کند آدم‌های فضایی او را دوست دارند. در این نوع افراد ممکن است خیلی هم غیرعادی رفتار نکنند اما با توجه به حرف‌ها و حرکات آن‌ها می‌توان به غیر واقعی بودن آن‌ها پی برد.
توهم در سالمندان
همراه بیمار نیازمند آگاهی و شناخت کافی نسبت به انواع بیماری‌های شايع دوره سالمندی است. سالمندان مخصوصاً اگر اوقات زیادی را به تنهایی و خلأ ناشی از نبودن عزیزانشان سپری کنند اغلب در مرحله‌ای از زندگی خود دچار توهم می‌شوند. جز موضوع تنهایی و افسردگی ناشی از آن علل دیگر و مسبب این بیماری یا اختلال در سالمندان را می‌توان برشمرد:
آلزایمر که یکی از شایع‌ترین بیماری‌های دوره سالمندی محسوب می‌شود با نشانه‌هایی چون توهم همراه است. آلزایمر در تمام دنیا و به ویژه در آسیا روبه افزایش است، هنوز درمان قطعی ندارد و در ایران طبق آمار، هر یازده و نیم دقیقه یک نفر به آلزایمر مبتلا می‌شود.
راه‌حل مناسب برای برخورد با چنین بیماری این است که از بروز آن تا حد توان پیشگیری شود؛ که به گفته پزشکان این امر (پیشگیری از زوال عقل) کاملاً ممکن است. پرستار سالمند اگر اطلاعات کافی داشته باشد به جز کمک به نگهداری از سالمند بیمار میتواند پیش از ابتلا او، در پیشگیری از بیماری نیز بسیار کمک‌رسان خانواده‌ها باشد بنابراین از آنجا که هنوز درمان قطعی براي بيماري آلزايمر، کشف نشده است پیشگیری از اهمیت به مراتب بیشتری برخوردار می‌شود.
از هر ده نفر سالمند مستعد بیماری آلزایمر، 9 نفر می‌توانند در صورت انجام پیشگیری از ابتلا نجات پیدا کنند.
البته باید دانست که همه توهم‌ها شامل دیدن چیزهایی که وجود خارجی ندارند، نیستند. بعضی از آن‌ها ناشی از زوال توانایی‌های حسی بر اثر کهولت سن هستند بیماری‌هایی چون گلوکوم (کوری تدریجی) یا اتوکلروئید (تصلب گوش یعنی اسفنجی شدن استخوان گوش درونی) میتواند سالمندان را به نوعی سردرگمی و ایجاد توهم دچار کند.
انواع توهم در سالمندان بیمار
- سالمندان معمولاً به انواع توهم حسی دچار می‌شوند یعني توأم شنوایی و بینایی و لامسه و بویایی.
- پرستار بیمار سالمند باید متوجه باشد که حتی بروز مشکلاتی چون مشکلات ادراري و تغذیه نامناسب یا ناکافی و گرما و سرما و هر چیزی که سالمند را آزار دهد میتواند به تشدید بیماری توهم یا بیماری‌های مرتبط به آن منجر شود.
- بیماری‌های روانی مثل اسکيزوفرني، دو قطبی و حتی افسردگی در دوران جوانی میتواند در دوران کهن‌سالی ادامه پیدا کند و توهم سالمند در واقع ادامه توهم‌های سابق او در جوانی باشد.
- کم‌خوابی یا مصرف برخی داروها و سندروم چارلز بونت که در افراد نابینا وجود دارد و باعث می‌شود آن‌ها چیزهایی که وجود خارجی ندارد را ببينند. نیز از جمله علل توهم در سالمندان است.
هزینه پرستار سالمند بیمار دچار توهم
به علت مشکلات نگهداری و سطح کیفیت آن، خدمات پرستاری در تهران و هزینه پرستار سالمند دچار توهم یا آلزایمر برای برخی افراد در این شهر کمی بالاست. سالمندان دچار این بیماری اغلب نمی‌توانند به راحتی در کنار دیگران زندگی کنند چراکه افراد خانواده و مردم جامعه متوجه مشکلات او و توهم نیستند و گاهی روابط به ضرب و شتم دو طرفه به دلیل همان توهمات منجر می‌شود. بیماران سالمند اصولاً به خانه خود وابستگی دارند همچنین پدیده غروب زدگی که در آن هنگام غروب توهم فرد بیمار تشدید می‌شود باعث می‌شود که سالمندان ناآرامی‌های بیشتری را در خارج از محل زندگی یا خانه خود داشته باشند.
درمان توهم سالمندان با پرستاری و مراقبت‌های لازم
امروزه پرستاری سالمندان به حدی مهم تلقی می‌شود که یکی از شاخه‌های مقطع کارشناسی ارشد پرستاری به این امر اختصاص یافته است؛ اما معمولاً این افراد در مراکز خانه سالمندان و بیمارستان‌ها مشغول به کار هستند و خدمات می‌دهند.
برای سالمندان به دلایل مختلف بهتر است که در خانه و آن‌هم در منزل خود نگهداری شوند. مهم‌ترین مزایای مراقبت از سالمند در منزل این است که سالمندان در منزل خود حس آرامش و امنیت بیشتری دارند. خانواده و فرزندان آن‌ها به راحتی می‌توانند در کنارشان باشند و به آن‌ها سر بزنند. فرد از زندگی گذشته و خانواده و همسایگان خود کاملاً جدا نمی‌شود و حتی احتمال ابتلا به بیماری‌های جسمی و یا مسری و عفونی دوره سالمندی در او کاهش می‌یابد.
پرستار سالمند باید ابتدا آشنایی و کنترل خوبی بر رفتار او داشته باشد تا بتواند مراقب هر نوع تغییری که در عادات و رفتارهای او ایجاد شده، باشد. نشان دادن علائمی چون گیجی یا سردرگمی، زودرنجی، ناراحتی و اضطراب، گوشه‌گیری و انزواطلبی میتواند یک هشدار میتواند باشد. در مراحل بعدی و در صورت بروز نشانه‌های توهم، پرستار باید قادر به تشخیص نوع و شدت این اختلال باشد. آیا توهم سالمند برای خود او دیگران خطرناک است یا خیر؟ همچنین پرستار، سالمند دچار یا مشکوک یا مستعد بیماری توهم می بایست داروهای مصرفی سالمند را با پزشک او هماهنگ و با نظر پزشک کم و زیاد کند.
آشنایی پرستار سالمند بیمار با برخی اصول روانشناسی چون نحوه برخورد با سالمندان، توانایی کنترل اوضاع در شرایط حاد، توانایی آرامش بخشیدن به سالمند در مواقع ترس و اضطراب یا نگرانی بسیار مهم است.
کنترل محیط زندگی و عوامل خارج از خود سالمند هم اهمیت خاصی دارد و پرستار باید فیلم‌های تلویزیونی خشن، پرده‌های تیره، عواملی که در توهمات بیمار عموماً وجود دارند یا پررنگ‌تر می‌شوند و دلیل تشدید توهم او هستند و نوع رفتار اطرافیان را تحت کنترل داشته باشد و در مواقع لزوم آن عوامل را از زندگی بیمار حذف کند. پرستار سالمند بیمار باید ضمن انجام برنامه‌هایی که در آن به تقویت حواس سالمند کمک شود بتواند با او همراهی کند. در موارد دیگر که پرستار یا مراقب، قصد کمک به پیشگیری از ابتلا به توهم یا آلزایمر را دارد باید سالمندان را به ورزش‌هایی مثل یوگا، آواز و ورزش‌های بدنی ترغیب شوند.
بسیار مفید بود۔ممنون از توضیحات ارزشمند شما۔
با احترام۔عبدالوهاب حَسَن آبادی
سلام خوشحالیم ازاینکه براتون مفید بوده
چرا افراد با اختلال توهم رو به رو میشن؟
توهم در افراد به دلایل مختلفی اتفاق می‌افتد، مشکلات و بیماری‌های روانی، ژنتیک، مصرف مواد مخدر، الکل و… نمونه‌هایی از دلایل توهم هستند.
برای جلوگیری از پرخاش فرد متوهم باید چه کاری انجام دهیم؟
آرامش خود را حفظ کرده و محرک‌های صوتی را به حداقل برسانید. وسایلی که قابل پرتاب شدن هستند و وسایل تیز و برنده را از دسترس او خارج کنید و خودتان نیز فاصله را رعایت کرده و سعی کنید بیمار را آرام کنید. اگر نتوانستید او را آرام کنید و شرایط خطرناکی برای اعضای خانواده وجود داشت به عنوان آخرین راه حل با 110 تماس بگیرید.